JavaScript, doğası gereği tek iş parçacıklı (single-threaded) bir dildir. Bu durum, uzun süren veya dış kaynaklara bağımlı işlemleri (örneğin, ağ istekleri, dosya okuma/yazma) doğrudan ana iş parçacığında yürütmenin kullanıcı arayüzünü kilitlemesine ve uygulamanın donmasına neden olacağı anlamına gelir. Bu tür senaryolarda uygulamanın yanıt verebilirliğini korumak ve verimli çalışmasını sağlamak için asenkron programlama teknikleri kullanılır. Bu kılavuz, JavaScript'te asenkron işlemlerin nasıl yönetildiğini, özellikle modern async/await sözdizimi ve altında yatan Promise mekanizmasını adım adım açıklamaktadır.

Sözdizimi

Modern JavaScript'te asenkron kod yazmanın en yaygın ve okunabilir yolu async ve await anahtar kelimelerini kullanmaktır. Bu sözdizimi, Promise tabanlı asenkron kodun senkron koda benzer bir şekilde yazılmasını sağlar.

async function fetchData() {
  try {
    const response = await fetch('https://api.example.com/data');
    const data = await response.json();
    console.log(data);
  } catch (error) {
    console.error('Veri çekme hatası:', error);
  }
}

fetchData();

Detaylı Açıklama

• async Anahtar Kelimesi: Bir fonksiyonun önüne async anahtar kelimesini eklemek, o fonksiyonu her zaman bir Promise döndüren asenkron bir fonksiyon yapar. Eğer fonksiyon açıkça bir Promise döndürmüyorsa, JavaScript otomatik olarak döndürülen değeri bir Promise içine sarar. Bu, asenkron fonksiyonların zincirleme (chaining) bir şekilde veya await ile kullanılabilmesini sağlar.

• await Anahtar Kelimesi: Sadece async olarak işaretlenmiş bir fonksiyonun içinde kullanılabilen await anahtar kelimesi, bir Promise'in çözülmesini (yani başarılı bir şekilde tamamlanmasını veya reddedilmesini) bekler. await kullanılan satırda kodun yürütülmesi duraklatılır ve Promise çözüldüğünde devam eder. Eğer Promise başarılı olursa, await ifadesi Promise'in değerini döndürür. Eğer Promise reddedilirse, await bir hata fırlatır ve bu hata try...catch bloğu ile yakalanabilir.

• Promise Nesnesi: async/await sözdiziminin temelinde Promise nesnesi yatar. Bir Promise, asenkron bir işlemin nihai sonucunu (başarı değeri veya hata nedeni) temsil eden bir JavaScript nesnesidir. Üç ana durumu vardır:

  • pending (beklemede): Asenkron işlem henüz tamamlanmadı.

  • fulfilled (tamamlandı/çözüldü): Asenkron işlem başarıyla tamamlandı ve bir değer döndürdü.

  • rejected (reddedildi): Asenkron işlem bir hata nedeniyle başarısız oldu.

  Promise'ler, .then() metodu ile başarılı sonuçları, .catch() metodu ile hataları ve .finally() metodu ile her iki durumda da çalışacak kod bloklarını yönetmek için kullanılır.

Pratik Kullanım Örnekleri

Örnek 1: Temel Asenkron İşlem ve Veri Çekme

Bu örnek, bir ağ isteğini simüle eden bir fonksiyonun async/await ile nasıl çağrıldığını ve sonucunun nasıl işlendiğini göstermektedir.

function simulateNetworkRequest(url) {
  return new Promise(resolve => {
    setTimeout(() => {
      console.log(`Veri ${url} adresinden başarıyla çekildi.`);
      resolve({ id: 1, data: `Veri ${url} için` });
    }, 2000); // 2 saniye gecikme
  });
}

async function getDataFromApi() {
  console.log('API\'den veri çekiliyor...');
  const result = await simulateNetworkRequest('https://api.example.com/users');
  console.log('Çekilen veri:', result);
  console.log('Veri çekme işlemi tamamlandı.');
}

getDataFromApi();
// Beklenen Çıktı:
// API'den veri çekiliyor...
// (2 saniye sonra)
// Veri https://api.example.com/users adresinden başarıyla çekildi.
// Çekilen veri: { id: 1, data: 'Veri https://api.example.com/users için' }
// Veri çekme işlemi tamamlandı.

Örnek 2: Hata Yönetimi

Asenkron işlemlerde hata yönetimi kritik öneme sahiptir. try...catch blokları, await ile tetiklenen Promise reddedilmelerini yakalamak için kullanılır.

function simulateFailedNetworkRequest(url) {
  return new Promise((resolve, reject) => {
    setTimeout(() => {
      if (Math.random() > 0.5) { // Rastgele hata simülasyonu
        reject(new Error(`Hata: ${url} adresinden veri çekilemedi.`));
      } else {
        resolve({ id: 2, data: `Başarılı veri ${url} için` });
      }
    }, 1500);
  });
}

async function fetchDataWithErrorHandling() {
  console.log('Hata yönetimi ile veri çekiliyor...');
  try {
    const data = await simulateFailedNetworkRequest('https://api.example.com/products');
    console.log('Çekilen veri:', data);
  } catch (error) {
    console.error('Bir hata oluştu:', error.message);
  } finally {
    console.log('Veri çekme girişimi sonlandı.');
  }
}

fetchDataWithErrorHandling();
// Beklenen Çıktı (başarılı olursa):
// Hata yönetimi ile veri çekiliyor...
// (1.5 saniye sonra)
// Çekilen veri: { id: 2, data: 'Başarılı veri https://api.example.com/products için' }
// Veri çekme girişimi sonlandı.

// Beklenen Çıktı (hata olursa):
// Hata yönetimi ile veri çekiliyor...
// (1.5 saniye sonra)
// Bir hata oluştu: Hata: https://api.example.com/products adresinden veri çekilemedi.
// Veri çekme girişimi sonlandı.

Örnek 3: Paralel Asenkron İşlemler

Birden fazla asenkron işlemi aynı anda başlatmak ve hepsinin tamamlanmasını beklemek için Promise.all() kullanılabilir. Bu, bekleme sürelerini optimize eder.

function fetchResource(resourceName, delay) {
  return new Promise(resolve => {
    setTimeout(() => {
      console.log(`${resourceName} çekildi.`);
      resolve(`${resourceName} verisi`);
    }, delay);
  });
}

async function fetchMultipleResources() {
  console.log('Kaynaklar paralel olarak çekiliyor...');
  const [users, products, orders] = await Promise.all([
    fetchResource('Kullanıcılar', 3000), // 3 saniye
    fetchResource('Ürünler', 1000),    // 1 saniye
    fetchResource('Siparişler', 2000)   // 2 saniye
  ]);

  console.log('Tüm kaynaklar çekildi.');
  console.log('Kullanıcılar:', users);
  console.log('Ürünler:', products);
  console.log('Siparişler:', orders);
}

fetchMultipleResources();
// Beklenen Çıktı:
// Kaynaklar paralel olarak çekiliyor...
// (1 saniye sonra) Ürünler çekildi.
// (2 saniye sonra) Siparişler çekildi.
// (3 saniye sonra) Kullanıcılar çekildi.
// Tüm kaynaklar çekildi.
// Kullanıcılar: Kullanıcılar verisi
// Ürünler: Ürünler verisi
// Siparişler: Siparişler verisi

Önemli Notlar

• await Kullanımı: await anahtar kelimesi yalnızca async olarak işaretlenmiş fonksiyonların içinde kullanılabilir. Global kapsamda veya senkron fonksiyonlarda doğrudan await kullanmaya çalışmak sözdizimi hatasına yol açacaktır.

• async Fonksiyonların Dönüş Değeri: Her async fonksiyon, döndürdüğü değeri otomatik olarak bir Promise içine sarar. Eğer bir değer döndürülmezse, Promise.resolve(undefined) döndürülür.

• Hata Yönetimi: async/await ile hata yönetimi için try...catch blokları kullanmak, senkron koddaki hata yönetimine benzer bir yapı sunarak kodu daha okunabilir hale getirir. Promise reddedildiğinde, await bir hata fırlatır ve bu catch bloğu tarafından yakalanır.

• Promise.all() ve Paralellik: Birden fazla bağımsız asenkron işlemi paralel olarak yürütmek ve hepsinin sonucunu beklemek için Promise.all() kullanın. Bu, toplam yürütme süresini önemli ölçüde azaltabilir. Eğer işlemlerden herhangi biri reddedilirse, Promise.all() hemen reddedilerek hatayı döndürür.

• Bloke Edici Olmayan (Non-blocking) Yapı: Asenkron işlemler, uzun süren görevlerin ana iş parçacığını bloke etmesini engeller. Bu sayede uygulamanız kullanıcı etkileşimlerine yanıt vermeye devam eder ve daha akıcı bir kullanıcı deneyimi sunar.

• Callback Hell'den Kaçınma: async/await, iç içe geçmiş yoğun geri çağırma (callback) fonksiyonlarından kaynaklanan "callback hell" sorununu çözmek için modern ve daha temiz bir alternatif sunar. Bu, kodun okunabilirliğini ve bakımını büyük ölçüde iyileştirir.

İlişkisel veritabanları, veri bütünlüğünü sağlamak ve yedekliliği azaltmak amacıyla ilgili verileri genellikle birden fazla tabloda saklar. Eksiksiz bir bilgi kümesi elde etmek, bu farklı tabloların verilerini birleştirmeyi sıkça gerektirir. SQL Joins, aralarındaki ilgili bir sütuna dayanarak iki veya daha fazla tablodan satırları bağlayarak bu işlemi gerçekleştirmek için temel bir mekanizma sunar. Karmaşık veritabanı şemalarında farklı SQL Join türlerini anlamak, verimli ve doğru veri çekimi için hayati öneme sahiptir.

Sözdizimi

SQL Join operatörlerinin genel sözdizimi aşağıdaki gibidir:

SELECT
    kolon1, kolon2, ...
FROM
    tablo1
[INNER | LEFT | RIGHT | FULL] JOIN tablo2
    ON tablo1.ortak_kolon = tablo2.ortak_kolon
WHERE
    kosul;

Detaylı Açıklama

Yukarıdaki sözdiziminde yer alan her bir bileşen, belirli bir amaca hizmet eder:

• SELECT kolon1, kolon2, ...: Sorgu sonucunda gösterilecek sütunları belirtir. Bu sütunlar birleştirilen tablolardan herhangi birinden seçilebilir.

• FROM tablo1: Sorgunun ana tablosunu belirtir. Birleştirme işlemi bu tablodan başlar.

• [INNER | LEFT | RIGHT | FULL] JOIN tablo2: Birleştirme türünü ve ikinci tabloyu belirtir. Dört ana Join türü vardır:

  • INNER JOIN: İki tabloda da eşleşen değerlere sahip satırları döndürür. Eğer her iki tabloda da bir eşleşme yoksa, o satır sonuç kümesine dahil edilmez. En yaygın kullanılan Join türüdür.

  • LEFT JOIN (veya LEFT OUTER JOIN): Sol tablodaki tüm satırları döndürür ve sağ tablodan eşleşen satırları getirir. Sol tablodaki bir satır için sağ tabloda eşleşme bulunamazsa, sağ tablonun sütunları için NULL değerleri döndürülür.

  • RIGHT JOIN (veya RIGHT OUTER JOIN): Sağ tablodaki tüm satırları döndürür ve sol tablodan eşleşen satırları getirir. Sağ tablodaki bir satır için sol tabloda eşleşme bulunamazsa, sol tablonun sütunları için NULL değerleri döndürülür.

  • FULL JOIN (veya FULL OUTER JOIN): Her iki tablodaki tüm satırları döndürür. Bir tabloda eşleşme olmasa bile, diğer tablodan gelen eşleşmeyen satırlar da dahil edilir ve eşleşmeyen taraftaki sütunlar için NULL değerleri döndürülür.

• ON tablo1.ortak_kolon = tablo2.ortak_kolon: Join koşulunu belirtir. Bu koşul, iki tablo arasındaki hangi sütunların eşleştirilmesi gerektiğini tanımlar. Genellikle bu, birincil anahtar (Primary Key) ve yabancı anahtar (Foreign Key) ilişkisi olan sütunlardır.

• WHERE kosul: İsteğe bağlı olarak, birleştirme işlemi tamamlandıktan sonra sonuç kümesini daha da filtrelemek için kullanılır.

Pratik Kullanım Örnekleri

Aşağıdaki örnekler için iki tablo kullandığımızı varsayalım:

-- Calisanlar Tablosu
CREATE TABLE Calisanlar (
    CalisanID INT PRIMARY KEY,
    Ad VARCHAR(50),
    Soyad VARCHAR(50),
    DepartmanID INT
);

INSERT INTO Calisanlar (CalisanID, Ad, Soyad, DepartmanID) VALUES
(1, 'Ayşe', 'Yılmaz', 101),
(2, 'Mehmet', 'Demir', 102),
(3, 'Zeynep', 'Kaya', 101),
(4, 'Ali', 'Can', 103),
(5, 'Elif', 'Tekin', NULL);

-- Departmanlar Tablosu
CREATE TABLE Departmanlar (
    DepartmanID INT PRIMARY KEY,
    DepartmanAdi VARCHAR(50)
);

INSERT INTO Departmanlar (DepartmanID, DepartmanAdi) VALUES
(101, 'İnsan Kaynakları'),
(102, 'Muhasebe'),
(103, 'Pazarlama'),
(104, 'Ar-Ge');

INNER JOIN Örneği

Bu örnek, sadece hem Calisanlar hem de Departmanlar tablolarında eşleşen DepartmanID değerlerine sahip çalışanları ve departman adlarını döndürür.

SELECT
    C.Ad,
    C.Soyad,
    D.DepartmanAdi
FROM
    Calisanlar AS C
INNER JOIN
    Departmanlar AS D ON C.DepartmanID = D.DepartmanID;

Çıktı Açıklaması: DepartmanID değeri NULL olan 'Elif Tekin' ve Departmanlar tablosunda eşleşmesi olmayan 'Ar-Ge' departmanı sonuç kümesine dahil edilmez. Sadece eşleşen veriler listelenir.

LEFT JOIN Örneği

Bu örnek, Calisanlar tablosundaki tüm çalışanları ve varsa ilgili departman adlarını döndürür. Departmanı olmayan çalışanlar için departman adı NULL olarak görünür.

SELECT
    C.Ad,
    C.Soyad,
    D.DepartmanAdi
FROM
    Calisanlar AS C
LEFT JOIN
    Departmanlar AS D ON C.DepartmanID = D.DepartmanID;

Çıktı Açıklaması: 'Elif Tekin' (DepartmanID'si NULL olan) listede yer alır ve DepartmanAdi sütunu için NULL değeri gösterilir. Departmanlar tablosunda olup Calisanlar tablosunda eşleşmesi olmayan 'Ar-Ge' departmanı sonuçta yer almaz.

RIGHT JOIN Örneği

Bu örnek, Departmanlar tablosundaki tüm departmanları ve varsa bu departmanlarda çalışan kişilerin adlarını döndürür. Çalışanı olmayan departmanlar için çalışan adları NULL olarak görünür.

SELECT
    C.Ad,
    C.Soyad,
    D.DepartmanAdi
FROM
    Calisanlar AS C
RIGHT JOIN
    Departmanlar AS D ON C.DepartmanID = D.DepartmanID;

Çıktı Açıklaması: 'Ar-Ge' departmanı (DepartmanID'si 104) listede yer alır ve Ad ile Soyad sütunları için NULL değerleri gösterilir. Calisanlar tablosunda olup Departmanlar tablosunda eşleşmesi olmayan 'Elif Tekin' sonuçta yer almaz.

FULL JOIN Örneği

Bu örnek, her iki tablodaki tüm satırları döndürür. Eşleşme olmayan yerlerde NULL değerleri görünür.

SELECT
    C.Ad,
    C.Soyad,
    D.DepartmanAdi
FROM
    Calisanlar AS C
FULL JOIN
    Departmanlar AS D ON C.DepartmanID = D.DepartmanID;

Çıktı Açıklaması: Hem departmanı olmayan 'Elif Tekin' (DepartmanAdi NULL) hem de çalışanı olmayan 'Ar-Ge' departmanı (Ad ve Soyad NULL) sonuç kümesinde yer alır. Diğer tüm eşleşen satırlar da gösterilir.

Önemli Notlar

• Tablo Takma Adları (Aliases): Join işlemlerinde, tablo adları yerine AS anahtar kelimesiyle takma adlar (örneğin Calisanlar AS C) kullanmak sorguları daha kısa ve okunabilir hale getirir. Bu, özellikle birden fazla tabloyla çalışırken veya bir tabloyu kendiyle birleştirirken (self-join) çok faydalıdır.

• Performans: Büyük tablolar üzerinde karmaşık Join işlemleri performans sorunlarına yol açabilir. Uygun indeksleme ve sorgu optimizasyonları, bu sorunların önüne geçmede kritik öneme sahiptir.

• NULL Değerler: LEFT, RIGHT ve FULL JOIN kullanırken, eşleşme olmayan taraftaki sütunlar için NULL değerlerinin döndürüldüğünü unutmayın. Bu durum, veri analizi yaparken dikkat edilmesi gereken önemli bir noktadır.

• Birden Fazla JOIN: Bir sorguda ikiden fazla tabloyu birleştirmek için birden fazla JOIN ifadesi art arda kullanılabilir.

• JOIN Koşulu: ON anahtar kelimesiyle belirtilen koşul, tablolar arasındaki ilişkinin doğru bir şekilde tanımlanmasını sağlar. Yanlış veya eksik bir koşul, hatalı veya eksik sonuçlara yol açabilir.

Beslenme dünyasında ultra işlenmiş gıdalar (UİG'ler) genellikle şeytanlaştırılır. Haklı olarak da, çoğu zaman yüksek şeker, tuz ve sağlıksız yağ içerikleriyle obezite, kalp hastalıkları ve diyabet gibi sağlık sorunlarıyla ilişkilendirilirler. Ancak bir gazeteci ve SEO yazarı olarak, konulara her zaman daha derinlemesine bakmayı severim. Peki, gerçekten de tüm ultra işlenmiş gıdalar tamamen zararlı mıdır? Yoksa bu geniş kategorinin içinde, belirli koşullar altında fayda sağlayabilecek bazı "gri alanlar" var mı?

Bugün, beslenme uzmanlarının bile şaşırtıcı bulabileceği bir konuyu ele alacağız: Hangi ultra işlenmiş gıdalar faydalı olabilir? Bu, kolay bir soru değil ve cevabı da basit "evet" veya "hayır" şeklinde değil. Unutmayalım ki "ultra işlenmiş" terimi, gıdanın ne kadar endüstriyel işlemden geçtiğini ve genellikle katkı maddeleri içerdiğini ifade eder. Bu, her zaman besin değerinin düşük olduğu anlamına gelmeyebilir, ancak çoğu zaman böyle olur. Ancak bazı istisnalar, özellikle modern yaşamın getirdiği ihtiyaçlar ve beslenme eksiklikleriyle mücadele etmek adına önemli roller üstlenebilir.

Ultra İşlenmiş Gıda Nedir ve Neden Kötü Bir Üne Sahiptir?

Öncelikle, ultra işlenmiş gıdanın tanımını netleştirelim. NOVA sınıflandırmasına göre, ultra işlenmiş gıdalar (Grup 4), genellikle evde bulunmayan endüstriyel içerikler ve çoklu işleme aşamaları içeren ürünlerdir. Şekerleme, fast food, paketli atıştırmalıklar, gazlı içecekler bu kategoriye girer. Genellikle lezzetli, ucuz ve uzun raf ömrüne sahip olmaları için tasarlanmışlardır. Bu özellikler onları cazip kılarken, besin değerlerinin düşük olması ve aşırı tüketim eğilimi nedeniyle sağlık için risk oluştururlar.

Peki, bu kötü ünün arkasında yatan nedenler nelerdir? Çoğu UİG, doğal lif, vitamin ve mineral açısından fakirdir. Bunun yerine, enerji yoğunluğu yüksek, ancak besin değeri düşük "boş kalori" sağlarlar. Ayrıca, tatlandırıcılar, renklendiriciler, emülgatörler gibi katkı maddeleri de içerirler ki bunların uzun vadeli etkileri hala tartışılmaktadır. Ancak tüm bunlara rağmen, bazı UİG'ler, belirli beslenme ihtiyaçlarını karşılamak üzere özel olarak tasarlanmıştır ve bu bağlamda faydalı olabilir.

Gözden Kaçan Faydalı Ultra İşlenmiş Gıdalar (İstisnalar)

İşte size şaşırtıcı gelebilecek, ancak dikkatli bir bakış açısıyla faydalı sayılabilecek ultra işlenmiş gıda örnekleri:

• Zenginleştirilmiş Kahvaltılık Gevrekler (Düşük Şekerli ve Tam Tahıllı Seçenekler): Evet, birçoğu şeker yüklüdür ve kaçınılması gereken ürünlerdir. Ancak, bazı kahvaltılık gevrekler, özellikle tam tahıllı olanlar ve ilave şeker oranı düşük tutulanlar, demir, B vitaminleri (özellikle folik asit) ve lif gibi önemli besin maddeleriyle zenginleştirilmiştir. Özellikle hamile kadınlar için folik asit takviyesi, çocuklarda demir eksikliği anemisi riskini azaltmak veya vegan/vejetaryen bireylerin B12 vitamini alımını desteklemek adına pratik ve etkili bir yol olabilir. Burada anahtar kelime "düşük şekerli" ve "tam tahıllı" olmasıdır.




• Bitkisel Süt Alternatifleri (Zenginleştirilmiş Olanlar): Badem sütü, soya sütü, yulaf sütü gibi ürünler, laktoz intoleransı olanlar, süt alerjisi olanlar veya vegan beslenenler için harika alternatiflerdir. Bu ürünlerin çoğu, inek sütünde bulunan kalsiyum, D vitamini ve B12 vitamini gibi önemli besin maddeleriyle zenginleştirilmiştir. Doğal hallerinde bu vitamin ve mineralleri içermezler, bu yüzden endüstriyel işlemle "ultra işlenmiş" kategorisine girseler de, beslenme eksikliklerini gidermek adına kritik bir rol oynarlar. Etiket okuma burada çok önemlidir; zenginleştirilmiş olup olmadığını kontrol edin ve ilave şekerden kaçının.




• Bebek Mamaları: Anne sütünün yerine geçemese de, bazı durumlarda anne sütünün yetersiz kaldığı veya hiç verilemediği durumlarda bebek mamaları hayati öneme sahiptir. Bu mamalar, bebeklerin sağlıklı gelişimi için gerekli olan tüm besin maddelerini (protein, karbonhidrat, yağ, vitaminler ve mineraller) içerecek şekilde bilimsel olarak formüle edilmiş ultra işlenmiş ürünlerdir. En titizlikle düzenlenmiş gıda ürünlerinden biridir ve milyonlarca bebeğin yaşamını kurtarmış veya sağlıklı büyümesine olanak sağlamıştır.




• Sporcu Besinleri (Özellikle Protein Tozları ve Bazı Barlar): Yoğun antrenman yapan sporcular, kas onarımı ve gelişimi için normal beslenmeyle alamayacakları kadar yüksek miktarda proteine ihtiyaç duyabilirler. Protein tozları, peynir altı suyu (whey), kazein veya bitkisel bazlı (bezelye, pirinç vb.) olabilir ve hızlı ve konsantre bir protein kaynağı sunar. Benzer şekilde, bazı sporcu barları, özellikle ilave şeker içermeyen ve yüksek protein/lif oranına sahip olanlar, antrenman sonrası toparlanma veya öğün yerine geçebilecek pratik çözümler sunabilir. Bunlar ultra işlenmiş kategorisine girse de, belirli bir ihtiyaca yönelik olarak optimize edilmişlerdir.




• Tıbbi Beslenme Ürünleri (Örn. Besin Takviyeli İçecekler): Hastanelerde, yaşlı bakım evlerinde veya evde yeme güçlüğü çeken, iştahsız veya özel beslenme gereksinimleri olan bireyler için kullanılan besin takviyeli içecekler (örneğin, Ensure, Boost gibi markalar), beslenme yetersizliğini önlemek veya tedavi etmek için tasarlanmış ultra işlenmiş ürünlerdir. Bu ürünler, tüm makro ve mikro besinleri dengeli bir şekilde içerir ve hastaların sağlığını sürdürmeleri için kritik öneme sahiptir.

Neden Bu Gıdalar "Faydalı" Kategorisine Girebilir?

Bu örneklerde de görüldüğü gibi, ultra işlenmiş gıdaların faydalı olabilmesinin temel nedenleri şunlardır:

• Besin Zenginleştirmesi (Fortifikasyon): Vitamin ve mineral eksiklikleriyle mücadele etmek için gıdalara eklenen besin maddeleri, özellikle hassas popülasyonlar için büyük önem taşır.




• Erişilebilirlik ve Kolaylık: Bazı ultra işlenmiş gıdalar, özellikle yoğun yaşam tarzına sahip bireyler veya kısıtlı mutfak imkanları olanlar için, dengeli bir öğün veya besin takviyesi sağlamanın en pratik yolunu sunar.




• Özel Beslenme İhtiyaçları: Alerjiler, intoleranslar, hastalıklar veya sporcu beslenmesi gibi özel durumlar, belirli ultra işlenmiş gıdaların vazgeçilmez olmasını sağlayabilir.




• Raf Ömrü ve Güvenlik: İşlenmiş gıdalar, bozulma riskini azaltarak gıda güvenliğini artırır ve gıda israfını önlemeye yardımcı olabilir.

Dikkat Edilmesi Gerekenler ve Altın Kurallar

Bu istisnalar olsa da, ultra işlenmiş gıda tüketimine yaklaşımımızda dikkatli olmalıyız. Çoğu ultra işlenmiş gıda hala ana beslenme kaynağımız olmamalıdır. İşte dikkat etmeniz gerekenler:

• Etiket Okuma: Her zaman besin etiketlerini kontrol edin. Şeker, tuz ve doymuş yağ oranının düşük, lif, vitamin ve mineral içeriğinin yüksek olduğundan emin olun.




• İçerik Listesi: İçerik listesi ne kadar kısa ve anlaşılırsa o kadar iyidir. Bilmediğiniz, telaffuzu zor katkı maddelerinin çokluğu genellikle iyiye işaret değildir.




• Bütünsel Beslenme Odaklılık: Bu "faydalı" ultra işlenmiş gıdalar bile, taze meyve, sebze, tam tahıllar, baklagiller ve yağsız protein kaynaklarından oluşan dengeli bir diyetin sadece küçük bir parçasını oluşturmalıdır.




• Bağlam Önemlidir: Bir sporcu için protein tozu faydalıyken, hareketsiz bir birey için gereksiz kalori kaynağı olabilir. Tüketim kararınızı kişisel ihtiyaçlarınıza ve yaşam tarzınıza göre verin.

Sonuç olarak, ultra işlenmiş gıdalar dünyası siyah ve beyaz değildir. Evet, büyük bir kısmı sağlığımız için risk taşıyor ve mümkün olduğunca kaçınmalıyız. Ancak, modern gıda mühendisliği ve beslenme biliminin birleşimiyle, belirli ultra işlenmiş ürünler, özellikle besin eksikliklerini gidermek, özel diyet ihtiyaçlarını karşılamak veya hayat kurtarıcı çözümler sunmak adına önemli bir rol oynayabilir. Önemli olan, bilinçli seçimler yapmak, etiketleri okumak ve genel beslenme düzenimizin büyük bir kısmını işlenmemiş veya minimum işlenmiş gıdalardan oluşturmaktır. Her zaman olduğu gibi, denge ve bilgi anahtardır.

Python, tarih ve saat verilerini işlemek için güçlü ve esnek bir modül olan datetime modülünü sunar. Bu modül, tarihleri, saatleri veya her ikisini birden temsil eden nesnelerle çalışmayı kolaylaştırır. Bir uygulamanın olayları zaman damgasıyla kaydetmesi, randevuları planlaması veya belirli bir zaman dilimindeki verileri analiz etmesi gerektiğinde, datetime modülü temel bir araç haline gelir.

Temel Sözdizimi

datetime modülü, farklı ihtiyaçlar için çeşitli sınıflar sunar. En yaygın kullanılanları şunlardır:

• date: Yıl, ay ve gün bilgilerini içerir.

• time: Saat, dakika, saniye ve mikrosaniye bilgilerini içerir.

• datetime: Hem tarih hem de saat bilgilerini içerir.

• timedelta: İki tarih veya saat arasındaki farkı temsil eder.

Bu sınıfları kullanmak için öncelikle modülün içe aktarılması gerekir:

from datetime import date, time, datetime, timedelta

Detaylı Açıklama

Her bir sınıfın temel kullanımını ve nesne oluşturma yöntemlerini inceleyelim:

date Sınıfı

Bir date nesnesi oluşturmak için date(yıl, ay, gün) yapısı kullanılır. Yıl dört haneli, ay 1-12 arası, gün 1-31 arası bir değer olmalıdır.

from datetime import date

bugun = date(2023, 10, 26)
print(bugun)
# Çıktı: 2023-10-26

Mevcut tarihi almak için date.today() metodu kullanılır.

from datetime import date

bugun_an = date.today()
print(f"Bugünün tarihi: {bugun_an}")
# Örnek Çıktı: Bugünün tarihi: 2023-10-26

time Sınıfı

Bir time nesnesi oluşturmak için time(saat, dakika, saniye, mikrosaniye) yapısı kullanılır. Mikrosaniye isteğe bağlıdır. Saat 0-23, dakika 0-59, saniye 0-59, mikrosaniye 0-999999 aralığında olmalıdır.

from datetime import time

su_an_saat = time(14, 30, 0, 500000) # 14:30:00.500000
print(su_an_saat)
# Çıktı: 14:30:00.500000

datetime Sınıfı

Hem tarih hem de saat bilgilerini içeren en yaygın kullanılan sınıftır. Bir datetime nesnesi oluşturmak için datetime(yıl, ay, gün, saat, dakika, saniye, mikrosaniye) yapısı kullanılır. Saat, dakika, saniye ve mikrosaniye parametreleri isteğe bağlıdır.

from datetime import datetime

belirli_zaman = datetime(2023, 10, 26, 15, 45, 30)
print(belirli_zaman)
# Çıktı: 2023-10-26 15:45:30

Mevcut tarih ve saati almak için datetime.now() metodu kullanılır.

from datetime import datetime

su_an = datetime.now()
print(f"Şu anki tarih ve saat: {su_an}")
# Örnek Çıktı: Şu anki tarih ve saat: 2023-10-26 15:45:30.123456

timedelta Sınıfı

İki date, time veya datetime nesnesi arasındaki farkı temsil eder. Ayrıca, bir tarih veya saate belirli bir süre eklemek veya çıkarmak için de kullanılabilir.

from datetime import datetime, timedelta

bugun = datetime.now()
gelecek_hafta = bugun + timedelta(weeks=1)
gecen_ay = bugun - timedelta(days=30)

print(f"Bugün: {bugun}")
print(f"Gelecek hafta: {gelecek_hafta}")
print(f"Geçen ay: {gecen_ay}")

Pratik Kullanım Örnekleri

Tarih ve Saat Formatlama (strftime)

strftime() metodu, datetime nesnelerini belirli bir formatta string'e dönüştürmek için kullanılır. Format kodları, tarih ve saat bileşenlerini temsil eder.

from datetime import datetime

simdi = datetime.now()
print(f"Varsayılan format: {simdi}") # Örnek: 2023-10-26 15:45:30.123456

# Özel formatlama
formatli_tarih_saat = simdi.strftime("%Y-%m-%d %H:%M:%S")
print(f"Formatlı (YYYY-MM-DD HH:MM:SS): {formatli_tarih_saat}") # Örnek: 2023-10-26 15:45:30

formatli_tarih_turkce = simdi.strftime("%d %B %Y, %A")
print(f"Formatlı (DD Ay YYYY, Gün): {formatli_tarih_turkce}") # Örnek: 26 Ekim 2023, Perşembe

formatli_saat_am_pm = simdi.strftime("%I:%M %p")
print(f"Formatlı (HH:MM AM/PM): {formatli_saat_am_pm}") # Örnek: 03:45 PM

Yaygın strftime format kodları:

• %Y: Dört haneli yıl (örn. 2023)

• %m: İki haneli ay (01-12)

• %d: İki haneli gün (01-31)

• %H: 24 saat formatında saat (00-23)

• %M: İki haneli dakika (00-59)

• %S: İki haneli saniye (00-59)

• %f: Mikrosaniye (000000-999999)

• %A: Haftanın tam adı (örn. Perşembe)

• %B: Ayın tam adı (örn. Ekim)

• %a: Haftanın kısa adı (örn. Per)

• %b: Ayın kısa adı (örn. Eki)

• %j: Yılın günü (001-366)

• %w: Haftanın günü (0 Pazar, 6 Cumartesi)

• %x: Yerel tarih formatı

• %X: Yerel saat formatı

• %c: Yerel tarih ve saat formatı

• %I: 12 saat formatında saat (01-12)

• %p: AM/PM göstergesi

String'den Tarih ve Saate Dönüştürme (strptime)

strptime() metodu, belirli bir formatta string bir ifadeyi datetime nesnesine dönüştürmek için kullanılır. Bu, özellikle dış kaynaklardan alınan tarih verilerini işlerken önemlidir.

from datetime import datetime

tarih_string = "26-10-2023 16:00:00"
format_string = "%d-%m-%Y %H:%M:%S"

donusturulen_tarih = datetime.strptime(tarih_string, format_string)
print(f"String'den dönüştürülen datetime nesnesi: {donusturulen_tarih}")
# Çıktı: String'den dönüştürülen datetime nesnesi: 2023-10-26 16:00:00

# Farklı bir format
diger_tarih_string = "2023/10/26 4:00 PM"
diger_format = "%Y/%m/%d %I:%M %p"
donusturulen_tarih_2 = datetime.strptime(diger_tarih_string, diger_format)
print(f"İkinci örnek: {donusturulen_tarih_2}")
# Çıktı: İkinci örnek: 2023-10-26 16:00:00

strptime metodunda kullanılan format string'in, dönüştürülecek string ile tam olarak eşleşmesi gerektiğini unutmamak önemlidir; aksi takdirde bir ValueError hatası alınır.

Tarih ve Saat Karşılaştırmaları

datetime nesneleri, standart karşılaştırma operatörleri (<, >, <=, >=, ==, !=) kullanılarak kolayca karşılaştırılabilir.

from datetime import datetime

simdi = datetime.now()
gelecek_zaman = datetime(2024, 1, 1, 0, 0, 0) # Yeni Yıl
gecmis_zaman = datetime(2023, 1, 1, 0, 0, 0) # Geçen Yıl Başlangıcı

print(f"Şimdi < Gelecek Zaman: {simdi < gelecek_zaman}")
print(f"Şimdi > Geçmiş Zaman: {simdi > gecmis_zaman}")
print(f"Gelecek Zaman == Geçmiş Zaman: {gelecek_zaman == gecmis_zaman}")

Önemli Notlar

• Zaman Dilimleri (Timezones): datetime modülü varsayılan olarak zaman dilimi bilgisini içermez (naive datetime nesneleri). Zaman dilimi farklarını yönetmek için pytz gibi üçüncü taraf kütüphaneler veya Python 3.9 ve sonrası için zoneinfo modülü kullanılması önerilir.

• Performans: Büyük ölçekli zaman serisi işlemleri veya çok sayıda tarih hesaplaması yapılıyorsa, pandas kütüphanesi gibi daha optimize edilmiş araçlar değerlendirilebilir.

• Hata Yönetimi: strptime() kullanırken, geçersiz bir tarih string'i veya uyumsuz bir format verilirse ValueError hatası fırlatılır. Bu durumları try-except blokları ile yönetmek önemlidir.

• Modül İçe Aktarımı: Genellikle from datetime import datetime, date, time, timedelta şeklinde belirli sınıfları içe aktarmak daha yaygındır. Ancak tüm modülü import datetime olarak içe aktarıp datetime.datetime.now() gibi kullanmak da mümkündür.