Çerezler
Bu web sitesi sizlere daha iyi hizmet verebilmek için çerezleri kullanır.
Bu, sayfanın ana içeriğidir. Geniş ekranlarda bile belirli bir genişliği aşmayarak okunabilirliği artırır.
... diğer içerikler ...
SQL (Yapısal Sorgulama Dili), veritabanlarından bilgi almayı ve manipüle etmeyi sağlayan güçlü bir dildir. Bu dilin temel bileşenlerinden biri olan SUM() fonksiyonu, sayısal bir sütundaki değerlerin toplamını hesaplamak için kullanılan bir toplama (aggregate) fonksiyonudur. Raporlama, finansal analiz veya genel veri özetleri oluştururken, belirli bir kriteri karşılayan tüm kayıtların toplam değerini bulmak hayati öneme sahiptir. Bu kılavuz, SUM() fonksiyonunun sözdiziminden başlayarak, çeşitli kullanım senaryolarını örneklerle açıklayacak ve bu güçlü fonksiyonu verimli bir şekilde kullanmanıza yardımcı olacak pratik bilgiler sunacaktır.
SUM() fonksiyonunun temel sözdizimi aşağıdaki gibidir:
SELECT SUM(sutun_adi)
FROM tablo_adi
WHERE kosul;İsteğe bağlı olarak, yalnızca benzersiz değerlerin toplamını almak için DISTINCT anahtar kelimesi kullanılabilir:
SELECT SUM(DISTINCT sutun_adi)
FROM tablo_adi
WHERE kosul;SUM() fonksiyonu, belirtilen bir sayısal ifadenin veya sütunun değerlerini toplar. Fonksiyonun bileşenleri şunlardır:
SUM(): Bu, toplama işlemini gerçekleştiren ana fonksiyondur.
sutun_adi veya expression: Toplanacak değerleri içeren sayısal bir sütun adını veya sayısal bir değer döndüren herhangi bir ifadeyi (örneğin, Miktar * BirimFiyat) temsil eder. Bu ifade, INT, DECIMAL, FLOAT gibi sayısal veri tiplerine sahip olmalıdır.
DISTINCT (isteğe bağlı): Eğer bu anahtar kelime kullanılırsa, SUM() fonksiyonu yalnızca belirtilen sütundaki veya ifadedeki benzersiz değerlerin toplamını hesaplar. Yinelenen değerler toplama dahil edilmez. Genellikle bu anahtar kelimeye ihtiyaç duyulmaz ve kullanımı performansı etkileyebilir.
FROM tablo_adi: Sorgunun hangi tablodan veri alacağını belirtir.
WHERE kosul (isteğe bağlı): Toplama işlemine dahil edilecek satırları filtrelemek için kullanılır. Yalnızca belirtilen koşulu sağlayan satırlar toplanır.
SUM() fonksiyonu, varsayılan olarak NULL değerleri toplama işlemine dahil etmez. Yani, bir sütunda NULL değeri varsa, bu değer göz ardı edilir ve toplam etkilenmez.
Aşağıdaki örneklerde, bir satış tablosu olan Satislar'ı kullanacağız. Bu tablo, SatisID, UrunID, Miktar, BirimFiyat, SatisTarihi ve MusteriID sütunlarını içermektedir.
Tüm satış kayıtlarındaki ürünlerin toplam miktarını bulmak için basit bir SUM() kullanımı:
SELECT SUM(Miktar) AS ToplamMiktar
FROM Satislar;Açıklama: Bu sorgu, Satislar tablosundaki tüm Miktar değerlerini toplar ve sonucu ToplamMiktar adıyla döndürür.
GROUP BY ifadesiyle birlikte SUM() kullanarak her bir ürün için ayrı ayrı toplam satış miktarını hesaplayabiliriz:
SELECT UrunID, SUM(Miktar) AS UrunToplamMiktar
FROM Satislar
GROUP BY UrunID;Açıklama: Sorgu, UrunID'ye göre gruplandırma yapar ve her bir UrunID için ilgili satış miktarlarının toplamını hesaplar.
WHERE koşulu ile belirli bir tarihten sonraki satışların toplam gelirini (miktar * birim fiyat) hesaplayabiliriz:
SELECT SUM(Miktar * BirimFiyat) AS ToplamGelir
FROM Satislar
WHERE SatisTarihi > '2023-01-16';Açıklama: Bu sorgu, 16 Ocak 2023 tarihinden sonra gerçekleşen satışların her biri için Miktar ile BirimFiyat'ı çarparak geliri bulur ve bu gelirlerin toplamını ToplamGelir olarak döndürür.
Eğer sadece benzersiz satış miktarlarının toplamını almak istiyorsanız, DISTINCT anahtar kelimesini kullanabilirsiniz:
SELECT SUM(DISTINCT Miktar) AS FarkliMiktarToplami
FROM Satislar;Açıklama: Bu sorgu, Satislar tablosundaki Miktar sütununda tekrar eden değerleri bir kez sayarak, yalnızca farklı Miktar değerlerinin toplamını hesaplar.
GROUP BY ile birlikte HAVING kullanarak, belirli bir eşiğin üzerindeki toplam gelire sahip ürünleri filtreleyebiliriz:
SELECT UrunID, SUM(Miktar * BirimFiyat) AS UrunToplamGelir
FROM Satislar
GROUP BY UrunID
HAVING SUM(Miktar * BirimFiyat) > 200;Açıklama: Bu örnek, her bir UrunID için toplam geliri hesaplar ve yalnızca toplam geliri 200'den fazla olan ürünleri listeler.
NULL Değerler: SUM() fonksiyonu, NULL değerleri otomatik olarak göz ardı eder. Eğer NULL değerleri sıfır olarak dahil etmek isterseniz, COALESCE() veya ISNULL() gibi fonksiyonları kullanmalısınız (örneğin, SUM(COALESCE(sutun_adi, 0))).
Sayısal Olmayan Veri Tipleri: SUM() yalnızca sayısal veri tipleriyle çalışır. Sayısal olmayan bir sütun üzerinde kullanılırsa hata verecektir. Gerekirse, veri tipini uygun bir sayısal türe dönüştürmek için CAST() veya CONVERT() gibi fonksiyonları kullanın.
GROUP BY ile Kullanım: SUM() fonksiyonunun gücü genellikle GROUP BY ifadesiyle birleştiğinde ortaya çıkar. Bu kombinasyon, verileri belirli kategorilere göre gruplandırarak her grup için ayrı ayrı toplamları hesaplamanıza olanak tanır.
HAVING ile Filtreleme: GROUP BY kullanıldığında, gruplar üzerinde filtreleme yapmak için WHERE yerine HAVING ifadesi kullanılır. WHERE, gruplama yapılmadan önce satırları filtrelerken, HAVING gruplama yapıldıktan ve toplama fonksiyonları uygulandıktan sonra grupları filtreler.
Performans: Büyük veri kümelerinde SUM() kullanımı, özellikle DISTINCT anahtar kelimesiyle veya karmaşık ifadelerle birleştiğinde performans üzerinde etki yaratabilir. İndeksleme, sorgu optimizasyonu ve uygun veri tipi seçimi gibi faktörler performansı artırabilir.
Merhaba gökyüzü tutkunları! Sonbaharın serin gecelerinde bizi bekleyen muhteşem bir görsel şölen var: Orionid Meteor Yağmuru! Bu, sadece bir göktaşı yağmurundan çok daha fazlası; tarihin en ünlü kuyruklu yıldızlarından Halley'nin bize bıraktığı büyüleyici bir miras. Hazırsanız, bu eşsiz olayı ne zaman ve nasıl izleyeceğinize dair tüm detaylara dalalım ve evrenin sunduğu bu harika hediyeyi kaçırmamanız için ipuçlarımı sizinle paylaşayım.
Peki, Orionidler tam olarak nedir? Göktaşı yağmurları, Dünya'nın uzayda seyreden bir kuyruklu yıldızın veya asteroidin yörüngesinde bıraktığı toz ve kaya parçacıkları bulutundan geçtiğinde meydana gelir. Bu minik parçacıklar, gezegenimizin atmosferine saniyede yaklaşık 66 kilometre gibi inanılmaz bir hızla girer. Atmosferdeki hava molekülleriyle sürtünme sonucu yanarak parlamaya başlarlar ve biz de onlara "kayan yıldız" veya "meteor" deriz. Orionidler, adını gökyüzünde ışınsal olarak yayılıyor gibi göründükleri Orion Takımyıldızı'ndan alır. Bu takımyıldız, meteorların çıkış noktası gibi görünse de, aslında tüm gökyüzünde görülebilirler.
Orionidlerin özel olmasının en büyük nedeni, onların kaynağının Halley Kuyruklu Yıldızı olmasıdır. Bu ünlü kuyruklu yıldız, her 75-76 yılda bir Dünya'nın yakınından geçer ve yörüngesinde geride milyonlarca küçük parçacık bırakır. Dünya, bu parçacıkların içinden her yıl Ekim ayında geçtiğinde, Halley'nin mirası olan Orionidleri gökyüzünde izleme şansı buluruz. Bu, aslında çok eski bir gök olayıdır ve binlerce yıldır insanları büyülemeye devam etmektedir. Halley'nin bıraktığı bu izler, bize tarihin derinliklerinden gelen bir mesaj niteliğindedir.
En önemli soru: Ne zaman? Orionid meteor yağmuru genellikle 2 Ekim ile 7 Kasım tarihleri arasında aktif olur. Ancak, asıl görsel şölen, yani en yoğun dönemi, 20-21 Ekim gecesi civarında gerçekleşir. Bu gecelerde, hava koşulları uygun olduğunda ve ışık kirliliğinden uzak bir noktadaysanız, saatte 10 ila 20 kadar meteor görme şansınız olabilir. Hatta bazı yıllar bu sayı daha da artabilir! Bu tarihleri takvimlerinize işaretlemeyi unutmayın.
Bu yıl, yani 2024'te, Orionidlerin zirvesi yine 20-21 Ekim gecesine denk geliyor. Genellikle gece yarısından sonra, sabaha karşı 02:00 ile şafak sökene kadar olan saatler, meteor izlemek için en ideal zaman dilimidir. Bu saatlerde, Dünya'nın dönüşü sayesinde meteor parçacıklarıyla daha doğrudan bir çarpışma yaşarız ve bu da görünen meteor sayısını artırır. Ay'ın durumu da gözlem kalitesini doğrudan etkiler ve bu yılki gözlemler için Ay'ın durumu oldukça önemli bir faktör olacak.
Peki, Ay'ın durumu nasıl olacak? 2024'te Orionidlerin zirve yaptığı 20-21 Ekim gecesi, Ay'ın evresi son dördün evresine yakın olacak. Bu, Ay'ın gökyüzünde oldukça parlak olacağı ve dolayısıyla daha sönük meteorları görmemizi zorlaştıracağı anlamına geliyor. Ancak umutsuzluğa kapılmayın! Ay battıktan sonraki saatler veya Ay'ın parlaklığının en az olduğu anlar, yine de gözlem için harika fırsatlar sunabilir. Ay ışığından en az etkilenecek bir gözlem noktası seçmek veya Ay'ı görüş alanınızın dışında tutacak bir yere bakmak, bu durumu avantaja çevirmenize yardımcı olacaktır. Unutmayın, en parlak meteorlar Ay ışığında bile görülebilir!
Şimdi gelelim bu muhteşem şöleni nasıl en iyi şekilde izleyeceğinize. Özel bir ekipmana ihtiyacınız yok, sadece sabır ve doğru bir hazırlık yeterli:
Karanlık Bir Yer Bulun: Şehir ışıklarından uzakta, mümkün olduğunca karanlık bir yer seçmek en önemlisidir. Büyük şehirlerin ışık kirliliği, sönük meteorları görmenizi engelleyecektir. Parklar, kırsal alanlar, dağ evleri veya yüksek tepeler ideal olabilir. Işık kirliliği ne kadar az olursa, o kadar çok meteor görme şansınız artar.
Ay'ın Durumunu Kontrol Edin: Gözlem yapacağınız gecenin Ay takvimini kontrol edin. Eğer Ay parlaksa, Ay batana kadar beklemek veya Ay'ın doğrudan görüş açınızda olmadığı, gökyüzünün daha karanlık bir kısmına bakmak faydalı olabilir.
Gözlerinizi Karanlığa Alıştırın: Gözlerinizin karanlığa alışması yaklaşık 20-30 dakika sürer ve bu süre zarfında ışığa maruz kalmaktan kaçınmak çok önemlidir. Bu süre zarfında telefonunuza veya diğer ışık kaynaklarına bakmaktan kaçının. Eğer bir ışığa ihtiyacınız olursa, kırmızı ışıklı bir fener kullanın; kırmızı ışık, gözlerinizin karanlığa adaptasyonunu bozmaz.
Rahat Edin: Gözlem yaparken yere uzanmak veya rahat bir kamp sandalyesine oturmak, boynunuzu ağrıtmadan gökyüzünü daha uzun süre izlemenizi sağlar. Battaniye, uyku tulumu gibi sıcak tutacak şeyleri yanınıza almayı unutmayın, zira sonbahar geceleri oldukça serin olabilir ve üşümek gözlem keyfinizi kaçırabilir.
Sabırlı Olun: Meteorlar düzenli aralıklarla gelmez. Bazen birkaç dakika boyunca hiçbir şey göremeyebilirsiniz, sonra aniden birkaç tane arka arkaya geçebilir. Bu yüzden sabırlı olmak ve gökyüzünü sürekli taramak önemlidir. Unutmayın, her bir meteor, Halley'nin bize gönderdiği özel bir selamdır.
Orionidlerin "ışıma noktası" (radyantı) Orion Takımyıldızı'nda olsa da, meteorları gökyüzünün herhangi bir yerinde görebilirsiniz. Aslında, radyanttan uzaklaşan meteorlar, Dünya atmosferine daha eğik bir açıyla girdikleri için daha uzun ve etkileyici izler bırakır. Bu yüzden tüm gökyüzünü kapsayacak şekilde geniş bir görüş açısına sahip olmaya çalışın. Başınızı gökyüzünün en karanlık ve bulutsuz kısmına çevirin ve sadece bekleyin. Gözleriniz sürekli hareket halinde olsun ve gökyüzünü yavaşça tarayın.
Orionidler, saatte yaklaşık 10 ila 20 meteor görme potansiyeli sunar (Zenithal Hourly Rate - ZHR). ZHR, ideal koşullarda, yani tamamen karanlık bir gökyüzünde, radyantın tam tepede olduğu ve görüş alanını hiçbir şeyin engellemediği varsayılarak hesaplanan teorik bir sayıdır. Gerçekte, şehir ışıklarından veya Ay ışığından etkilenen bir yerdeyseniz bu sayı daha düşük olabilir. Ancak göreceğiniz her bir meteor, Halley'nin mirasının bir parçası olduğu için paha biçilmezdir ve size evrenin büyüklüğünü hatırlatacaktır.
Orionidler, çok hızlı meteorlar olmalarıyla bilinirler; yaklaşık 66 km/s hızla Dünya atmosferine girerler. Bu inanılmaz hız, onların genellikle parlak ve hızlı izler bırakmalarına neden olur. Bazen atmosferde daha büyük parçacıkların yanmasıyla oluşan parlak fireball'lar (ateş topları) bile görebilirsiniz. Bu ateş topları, gökyüzünde birkaç saniye boyunca parlayarak gözlemcileri büyüleyebilir ve ardında uzun, dumanlı bir iz bırakabilir. Onları gördüğünüz an, gerçekten unutulmaz bir deneyim yaşayacaksın!
Halley Kuyruklu Yıldızı, insanlık tarihinde en çok bilinen ve gözlemlenen kuyruklu yıldızlardan biridir. Antik çağlardan beri pek çok kültür tarafından gözlemlenmiş ve kaydedilmiştir. Düzenli aralıklarla geri dönüşü, astronom Edmund Halley'ye yörüngesini hesaplama ve geri dönüşünü tahmin etme imkanı sunmuş, bu da onu bilimsel tahminlerin ilk büyük başarılarından biri haline getirmiştir. Kuyruklu yıldızın kendisini bir sonraki görüşümüz 2061 yılı civarında olacak. Ancak her yıl Ekim ayında Orionid meteor yağmuru sayesinde, onun uzayda bıraktığı izleri takip ederek bu tarihi gök cismine bir selam gönderebiliyoruz. Bu, aslında geçmişle bugünü, insanlık tarihiyle kozmik zamanı birleştiren eşsiz bir kozmik bağdır.
Eğer bu anı ölümsüzleştirmek istersen, birkaç ipucu senin için:
Geniş Açılı Lens: Gökyüzünün geniş bir bölümünü yakalamak ve daha fazla meteor yakalama şansını artırmak için geniş açılı (14-24mm) bir lens kullanın.
Tripod: Uzun pozlama çekimleri için fotoğraf makinenizin sabit kalması şarttır. Sağlam bir tripod olmazsa olmazdır.
Manuel Ayarlar: Yüksek ISO (1600-6400 arası, kameranızın gürültü performansına göre), düşük f-stop değeri (f/2.8 veya daha düşük) ve 15-30 saniye arası pozlama süresi deneyin. Yüksek ISO, kameranızın ışığa daha duyarlı olmasını sağlarken, düşük f-stop daha fazla ışık girmesine olanak tanır. Uzun pozlama ise meteorların izlerini yakalamak için gereklidir.
Odaklama: Lensi manuel moda alıp sonsuzluğa odaklayın. Karanlıkta bunu yapmak zor olabilir, bu yüzden önceden pratik yapın veya uzak bir ışık kaynağına odaklayarak ayarlarınızı yapın.
Gece gözlemi yaparken güvenliğiniz ve konforunuz çok önemlidir. Unutmayın, keyifli bir deneyim için iyi hazırlanmak şart:
Sıcak Giyinin: Sonbahar geceleri aldatıcı olabilir. Kat kat giyinmek, termal içlikler, kalın çoraplar, şapka, eldiven ve su geçirmez bir dış katman, soğuktan korunmanızı sağlar.
Yanınıza İçercek ve Yiyecek Alın: Termos içinde sıcak çay veya kahve gibi içecekler ve atıştırmalıklar, uzun gözlem seanslarında enerjinizi yüksek tutar ve içten ısınmanıza yardımcı olur.
Güvenli Bir Yer Seçin: Mümkünse yalnız gitmek yerine arkadaşlarla gitmek veya bildiğiniz, güvenli, erişimi kolay bir alanı tercih etmek her zaman daha iyidir. Yeni bir yere gidiyorsanız, gündüz keşfetmekte fayda var.
Çevreye Duyarlı Olun: Gözlem yaparken doğaya zarar vermemeye özen gösterin, çöplerinizi yanınızda götürün ve ses kirliliği yaratmaktan kaçının.
Orionidler, sadece gökyüzündeki anlık ışık izleri değildir; onlar aynı zamanda bilim, tarih ve insanlığın evrenle olan derin bağının bir yansımasıdır. Halley'nin bize bıraktığı bu minik parçacıklar, her yıl bizi evrenin derinliklerine, kozmik bir dansa davet eder. Bu, şehir hayatının gürültüsünden ve karmaşasından uzaklaşıp, evrenin sonsuzluğunu ve kendi küçüklüğümüzü hissetmek için harika bir fırsattır. Bir an durup, milyarlarca yıl önceki bir kuyruklu yıldızın kalıntılarını izlemek, gerçekten büyüleyici ve düşündürücü bir deneyimdir. Gezegenimizin bu kozmik toz bulutundan geçerken yaşadığımız bu anlık karşılaşmalar, bize evrenin dinamik ve sürekli değişen doğasını hatırlatır.
Unutmayın, en iyi gözlem için ihtiyacınız olan tek şey karanlık bir gökyüzü, sabır ve biraz şans. Hava durumu tahminlerini takip edin, en uygun geceyi seçin ve bu muhteşem gökyüzü şöleninin tadını çıkarın. Belki de bir dilek tutmak için mükemmel bir an yakalarsınız! Gökyüzünüz açık, geceniz yıldızlarla dolsun!
Python programlama dilinde while döngüsü, belirli bir koşul doğru olduğu sürece bir kod bloğunu tekrar tekrar yürütmek için kullanılır. Bu döngü yapısı, bir işlemin ne zaman duracağının belirli bir sayı yerine bir koşula bağlı olduğu senaryolarda oldukça etkilidir. Kullanıcı girdisi beklenmesi, bir veri yapısındaki öğelerin işlenmesi veya bir oyun döngüsünün sürdürülmesi gibi durumlarda program akışını kontrol etmek için vazgeçilmez bir araçtır.
Bir while döngüsünün genel yapısı aşağıdaki gibidir:
while koşul:
# Koşul doğru olduğu sürece yürütülecek kod bloğu
# Döngü değişkenini güncelleyen ifadeler
else:
# Koşul yanlış olduğunda (ve break kullanılmadığında) yürütülecek kod bloğu
Bu yapıda:
while: Döngüyü başlatan anahtar kelimedir.
koşul: Her iterasyonun başında değerlendirilen bir boolean ifadedir. Bu koşul True olduğu sürece döngü devam eder.
: (İki nokta üst üste): Koşul ifadesinden sonra gelir ve döngü bloğunun başladığını belirtir.
Girintili Kod Bloğu: Koşul doğru olduğunda yürütülecek olan bir veya daha fazla satırdan oluşur. Python'da girinti (indentation) kod bloklarını tanımlamak için kullanılır.
else (İsteğe Bağlı): while döngüsüyle birlikte kullanılabilen isteğe bağlı bir bloktur. Döngü koşulu False olduğunda ve döngü break ifadesiyle sonlandırılmadığında yürütülür.
Aşağıdaki örnekler, while döngüsünün çeşitli kullanım senaryolarını göstermektedir.
Örnek 1: Basit Bir Sayıcı Döngüsü
Bu örnekte, bir değişkenin değeri belirli bir sayıya ulaşana kadar döngüyü sürdürüyoruz.
sayac = 0
while sayac < 5:
print(f"Sayı: {sayac}")
sayac += 1 # Sayacı her döngüde bir artırıyoruz
print("Döngü tamamlandı.")
Açıklama: sayac değişkeni 0'dan başlar ve her iterasyonda 1 artırılır. sayac < 5 koşulu False olana kadar döngü devam eder. Koşul False olduğunda döngüden çıkılır ve "Döngü tamamlandı." mesajı yazdırılır.
Örnek 2: break İfadesiyle Döngüyü Sonlandırma
break ifadesi, döngü koşulu hala True olsa bile döngüden hemen çıkmak için kullanılır.
i = 1
while True: # Sonsuz döngü başlatıyoruz
print(f"i'nin değeri: {i}")
if i == 3:
print("3'e ulaşıldı, döngüden çıkılıyor.")
break # Döngüyü sonlandır
i += 1
print("Döngü dışı.")
Açıklama: while True ile teorik olarak sonsuz bir döngü başlatılır. Ancak, i değişkeni 3 olduğunda break ifadesi çalışır ve döngü anında sonlanır. Bu, belirli bir iç koşul karşılandığında döngüden çıkmak için kullanışlıdır.
Örnek 3: continue İfadesiyle İterasyonu Atlatma
continue ifadesi, mevcut iterasyonun geri kalanını atlayarak döngünün bir sonraki iterasyonuna geçmek için kullanılır.
j = 0
while j < 5:
j += 1
if j == 3:
print(f"{j} atlanıyor...")
continue # Bu iterasyonun geri kalanını atla
print(f"j'nin değeri: {j}")
print("Döngü tamamlandı.")
Açıklama: j 3 olduğunda, "3 atlanıyor..." mesajı yazdırılır ve continue ifadesi çalışarak print(f"j'nin değeri: {j}") satırını atlar. Döngü bir sonraki iterasyondan devam eder.
Örnek 4: else Bloğu Kullanımı
else bloğu, döngü koşulu False olduğunda ve döngü break ile sonlandırılmadığında yürütülür.
k = 0
while k < 3:
print(f"k'nin değeri: {k}")
k += 1
else:
print("While döngüsü doğal yollarla tamamlandı.")
Açıklama: Bu örnekte döngü k 3 olana kadar devam eder. Koşul False olduğunda else bloğu yürütülür. Eğer break ifadesi ile döngüden çıkılsaydı, else bloğu çalışmazdı.
Sonsuz Döngülerden Kaçının: while döngüsünde koşulun her zaman True kalması veya hiçbir zaman False olmaması durumunda sonsuz bir döngü oluşur. Bu, programınızın kilitlenmesine neden olabilir. Koşulu etkileyecek bir ifadeyi (örneğin, bir sayacı artıran veya bir kullanıcı girdisi alan) döngü içinde bulundurduğunuzdan emin olun.
Koşulu Güncelleyin: Döngü koşulunun sonunda False değerini almasını sağlayacak bir mekanizma mutlaka olmalıdır. Aksi takdirde sonsuz döngü oluşur.
break ve continue Dikkatli Kullanın: Bu ifadeler güçlüdür ve döngü akışını değiştirirler. Kodun okunabilirliğini azaltmamak için gerektiğinde ve anlaşılır bir şekilde kullanılmalıdır.
else Bloğunun Davranışı: else bloğu, yalnızca while döngüsü koşulunun False olmasıyla doğal bir şekilde sona erdiğinde yürütülür. Eğer döngü bir break ifadesiyle kesilirse, else bloğu yürütülmez.
for vs. while: Belirli bir öğe dizisi üzerinde (örneğin bir liste veya dize) yineleme yapmanız gerektiğinde genellikle for döngüsü daha uygundur. while döngüsü ise, döngünün kaç kez çalışacağını önceden bilmediğiniz, belirli bir koşulun karşılanmasını beklediğiniz durumlarda tercih edilir.
Modern yazılım geliştirmede, beklenmedik durumları ve hataları etkili bir şekilde yönetmek, uygulamanın sağlamlığı ve sürdürülebilirliği için kritik öneme sahiptir. PHP, bu tür durumları ele almak için güçlü bir istisna yönetimi mekanizması sunar. Bu mekanizma, programın normal akışını bozmadan, hata koşullarının yakalanmasını ve uygun şekilde işlenmesini sağlar. PHP'deki öntanımlı istisnalar, çeşitli hata senaryoları için standartlaştırılmış çözümler sunarak geliştiricilerin daha temiz, okunaklı ve bakımı kolay kod yazmasına yardımcı olur.
PHP'de istisnaları kullanmanın temel yapısı, bir kod bloğunu hata açısından izlemek için try, yakalanan istisnayı işlemek için catch ve isteğe bağlı olarak, try ve catch bloklarının yürütülmesinden sonra her zaman çalıştırılacak kodu tanımlamak için finally anahtar kelimelerinden oluşur.
İstisna yönetiminin temel bileşenleri ve öntanımlı istisna sınıfları şunlardır:
try Bloğu: İstisna fırlatma potansiyeli olan kod, bu bloğun içine yerleştirilir. Eğer bu blok içinde bir istisna fırlatılırsa, normal akış kesilir ve kontrol uygun catch bloğuna geçer.
catch Bloğu: Bir try bloğu içinde fırlatılan bir istisnayı yakalamak için kullanılır. catch anahtar kelimesi, parantez içinde yakalanacak istisna türünü (sınıfını) ve bu istisnayı temsil edecek bir değişkeni (genellikle $e) alır. PHP, istisna hiyerarşisinde fırlatılan istisnayla eşleşen ilk catch bloğunu çalıştırır. Genel Exception sınıfı en genel istisna türüdür ve tüm istisnaları yakalar. Daha spesifik istisnalar için, bu sınıfın alt sınıfları kullanılmalıdır.
finally Bloğu (PHP 5.5+): Bu blok içindeki kod, try ve catch bloklarının yürütülmesinden sonra her zaman çalışır, bir istisna fırlatılsa da fırlatılmasa da. Kaynakları serbest bırakmak veya temizlik işlemleri yapmak için idealdir.
throw Anahtar Kelimesi: Manuel olarak bir istisna fırlatmak için kullanılır. Bir istisna fırlatıldığında, programın normal akışı durur ve kontrol, fırlatılan istisnayı yakalamaya uygun bir catch bloğu arar.
Exception Sınıfı: PHP'deki tüm istisna sınıflarının temelidir. Kendi özel istisna sınıflarınızı oluştururken bu sınıftan türetebilirsiniz. Exception sınıfı; hata mesajı, hata kodu, dosya adı ve satır numarası gibi önemli bilgilere erişim sağlayan metotlara sahiptir.
Öntanımlı İstisna Sınıfları: PHP, çeşitli senaryolar için bir dizi öntanımlı istisna sınıfı sunar. Bunlar, Exception sınıfının alt sınıflarıdır ve belirli hata koşullarını daha spesifik olarak ele almanızı sağlar. Örnekler arasında şunlar bulunur:
InvalidArgumentException: Bir fonksiyona veya metoda geçersiz bir argüman iletildiğinde fırlatılır.
LengthException: Bir değerin uzunluğu uygun olmadığında fırlatılır (örn. bir string'in veya dizinin).
OutOfRangeException: İstenen değerin geçerli bir aralık dışında olduğunu belirtir.
RuntimeException: Çalışma zamanında ortaya çıkan hatalar için genel bir istisnadır. Diğer, daha spesifik RuntimeException alt sınıfları da mevcuttur (örn. BadFunctionCallException, BadMethodCallException).
TypeError: Bir fonksiyona veya metoda yanlış türde bir argüman iletildiğinde fırlatılır (PHP 7+).
Aşağıdaki örnekler, öntanımlı istisnaların PHP uygulamalarında nasıl kullanılabileceğini göstermektedir.
Örnek 1: Temel try-catch kullanımı
";
echo "10 / 0 = " . bol(10, 0) . "
"; // Bu satır bir istisna fırlatır
echo "Bu satır asla çalışmayacak.
";
} catch (InvalidArgumentException $e) {
echo "Bir hata yakalandı: " . $e->getMessage() . "
";
echo "Hata kodu: " . $e->getCode() . "
";
echo "Hata dosyası: " . $e->getFile() . " satır " . $e->getLine() . "
";
} finally {
echo "Bölme işlemi denemesi tamamlandı.
";
}
echo "Program devam ediyor.
";
?>Bu örnekte, bol fonksiyonu sıfıra bölme durumunda bir InvalidArgumentException fırlatır. try bloğu bu fonksiyonu çağırır ve istisna oluştuğunda kontrol catch bloğuna geçer. finally bloğu ise istisna fırlatılsa da fırlatılmasa da çalışır.
Örnek 2: Birden Fazla catch Bloğu ile Spesifik İstisnaları Yakalama
2) {
throw new OutOfRangeException("Mod değeri 0 ile 2 arasında olmalıdır.");
}
switch ($mod) {
case 0: return strtoupper($veri);
case 1: return strtolower($veri);
case 2: return strrev($veri);
}
return $veri; // Bu satıra asla ulaşılmamalı
}
try {
echo islemYap("Merhaba", 1) . "
";
echo islemYap("", 0) . "
"; // InvalidArgumentException fırlatır
echo islemYap("Dunya", 5) . "
"; // Bu satıra ulaşılamaz
} catch (InvalidArgumentException $e) {
echo "Geçersiz argüman hatası: " . $e->getMessage() . "
";
} catch (OutOfRangeException $e) {
echo "Aralık dışı hata: " . $e->getMessage() . "
";
} catch (Exception $e) { // Tüm diğer istisnaları yakalar
echo "Genel bir hata oluştu: " . $e->getMessage() . "
";
} finally {
echo "İşlem denemesi sona erdi.
";
}
?>Bu örnek, farklı istisna türlerini yakalamak için birden fazla catch bloğunun nasıl kullanılacağını gösterir. PHP, istisna hiyerarşisinde en spesifik olandan en genele doğru sıralama yapılmasını önerir. Bu şekilde, önce InvalidArgumentException ve OutOfRangeException gibi özel durumlar yakalanır, ardından Exception ile diğer tüm istisnalar ele alınır.
Spesifik İstisnaları Yakalayın: Mümkün olduğunca spesifik istisna sınıflarını yakalayın (örn. InvalidArgumentException yerine Exception kullanmak yerine). Bu, hata koşullarını daha doğru bir şekilde tanımlamanıza ve işlemenize olanak tanır.
İstisna Hiyerarşisi: Birden fazla catch bloğu kullanırken, en spesifik istisnaları önce, en genel istisnayı (Exception) ise en sona yerleştirin. Aksi takdirde, genel istisna bloğu tüm istisnaları yakalayabilir ve daha spesifik bloklara asla ulaşılamaz.
finally Bloğunu Kullanın: Kaynakları serbest bırakmak (örn. dosya tanıtıcıları, veritabanı bağlantıları) veya temizlik işlemleri yapmak için finally bloğunu kullanın. Bu, kodun hem başarıyla tamamlandığı hem de bir istisna fırlatıldığı durumlarda tutarlılık sağlar.
Kendi İstisna Sınıflarınızı Oluşturun: PHP'nin öntanımlı istisnaları çoğu durumu kapsasa da, uygulamanıza özgü hata durumları için Exception sınıfından türeyen kendi istisna sınıflarınızı oluşturmanız, kodunuzu daha anlamlı ve yönetilebilir hale getirebilir.
Hata Mesajlarını Açık Tutun: İstisnaları fırlatırken, sorunun ne olduğunu ve nasıl düzeltilebileceğini açıklayan net ve bilgilendirici hata mesajları sağlayın. Bu, hata ayıklama sürecini büyük ölçüde hızlandırır.
İstisnaları Yutmaktan Kaçının: Bir istisnayı yakalayıp hiçbir şey yapmamak (boş bir catch bloğu) yaygın bir hatadır. Bu, hataların göz ardı edilmesine ve uygulamanızda gizli sorunlara yol açabilir. Her zaman yakaladığınız bir istisnayı işleyin (örn. loglayın, kullanıcıya bildirin veya yeniden fırlatın).
JavaScript, web sayfalarını etkileşimli hale getirmek için kullanıcı eylemlerine veya tarayıcı olaylarına tepki verme yeteneği sağlar. Bu tepkiler, 'olaylar' (events) aracılığıyla yönetilir. Bir kullanıcı bir düğmeye tıkladığında, bir form gönderdiğinde veya fare imlecini bir öğenin üzerine getirdiğinde, JavaScript bu olayları dinleyebilir ve tanımlanan işlevleri çalıştırabilir. Bu makale, JavaScript olaylarının temel kullanımını, sözdizimini ve pratik uygulamalarını detaylandıracaktır.
JavaScript'te bir DOM öğesine olay dinleyicisi eklemenin en yaygın ve önerilen yolu EventTarget.addEventListener() metodunu kullanmaktır. Bu metod, belirli bir olay türü gerçekleştiğinde çalıştırılacak bir işlevi (handler) kaydeder.
target.addEventListener(event, listener, [options]);
EventTarget.addEventListener() metodu üç ana argüman alır:
target: Olay dinleyicisinin ekleneceği DOM öğesidir. Örneğin, bir düğme, bir metin alanı veya belge kendisi olabilir.
event: Dinlenecek olayın adını belirten bir stringdir. Örnekler arasında 'click', 'mouseover', 'keydown', 'submit' bulunur. Olay adları büyük/küçük harfe duyarlıdır ve genellikle küçük harfle yazılır.
listener: Belirtilen olay gerçekleştiğinde çağrılacak olan işlevdir (callback fonksiyonu). Bu işlev, olayın kendisi hakkında bilgi içeren bir Event nesnesini argüman olarak alabilir.
options (isteğe bağlı): Olay dinleyicisinin davranışını yapılandıran bir nesnedir. En yaygın seçenekler şunlardır:
capture: Bir boolean değeridir. true ise, olay yakalama (capturing) aşamasında, false ise olay kabarcıklanma (bubbling) aşamasında tetiklenir. Varsayılan değer false'tur.
once: Bir boolean değeridir. true ise, olay dinleyicisi olay bir kez tetiklendikten sonra otomatik olarak kaldırılır. Varsayılan değer false'tur.
passive: Bir boolean değeridir. true ise, dinleyicinin event.preventDefault() çağrısı yapmayacağını belirtir. Bu, özellikle kaydırma (scrolling) olaylarında performansı artırabilir. Varsayılan değer false'tur.
Aşağıdaki örnekler, JavaScript olaylarının çeşitli kullanım senaryolarını göstermektedir.
Bir HTML düğmesine tıklandığında konsola bir mesaj yazdıran basit bir örnek.
Bir metin giriş alanındaki değer her değiştiğinde bu değişikliği yakalayan bir örnek.
Girilen Değer:
Bir öğenin üzerine fare imleci geldiğinde ve ayrıldığında farklı işlevleri çalıştıran bir örnek.
Fareyi Üzerime Getir
Dinleyiciyi Kaldırma: Performans ve bellek sızıntılarını önlemek için, özellikle tek seferlik olaylarda veya bileşenler kaldırıldığında EventTarget.removeEventListener() metodunu kullanarak olay dinleyicilerini kaldırmak önemlidir. addEventListener ile aynı argümanlar kullanılmalıdır (aynı fonksiyon referansı dahil).
Olay Nesnesi: Olay dinleyici fonksiyonuna otomatik olarak geçirilen Event nesnesi, olayın türü (event.type), hedefi (event.target), tuş bilgisi (event.key, event.keyCode) gibi değerli bilgiler içerir.
event.preventDefault(): Bazı olayların varsayılan tarayıcı davranışları vardır (örneğin, bir bağlantıya tıklamak sizi başka bir sayfaya götürür veya bir form göndermek sayfayı yeniler). Bu varsayılan davranışları durdurmak için olay nesnesi üzerindeki event.preventDefault() metodunu kullanabilirsiniz.
Olay Kabarcıklanması ve Yakalama: Olaylar, DOM ağacında yukarı (kabarcıklanma) veya aşağı (yakalama) doğru yayılır. addEventListener metodunun üçüncü argümanı (veya options nesnesindeki capture özelliği) bu davranışı kontrol etmenizi sağlar. Çoğu durumda, varsayılan kabarcıklanma davranışı yeterlidir.
this Anahtar Kelimesi: Bir olay dinleyicisi içinde this anahtar kelimesi, olayın gerçekleştiği DOM öğesini (event.currentTarget) ifade eder. Ancak, arrow fonksiyonlar kullanıldığında this, tanımlandığı kapsayıcı kapsamı korur.
SQL (Yapısal Sorgu Dili), veritabanlarından bilgi almak ve manipüle etmek için kullanılan standart bir dildir. Bu güçlü dilin temel bileşenlerinden biri olan AVG() fonksiyonu, belirli bir sayısal sütundaki değerlerin ortalamasını hesaplamak için kullanılır. Veri analizi ve raporlama süreçlerinde vazgeçilmez bir araç olan AVG(), büyük veri kümelerinden anlamlı istatistikler çıkarmayı sağlar. Bu makalede, AVG() fonksiyonunun sözdizimini, detaylı kullanımını ve pratik örneklerini inceleyeceğiz.
AVG() fonksiyonunun genel sözdizimi aşağıdaki gibidir:
SELECT AVG(sütun_adı)
FROM tablo_adı
WHERE koşul;Alternatif olarak, tüm benzersiz değerlerin ortalamasını almak için DISTINCT anahtar kelimesi ile birlikte kullanılabilir:
SELECT AVG(DISTINCT sütun_adı)
FROM tablo_adı
WHERE koşul;SELECT: Sorgunun anahtar kelimesidir ve veritabanından veri almak için kullanılır.
AVG(): Ortalamayı hesaplamak için kullanılan SQL toplama (aggregate) fonksiyonudur.
sütun_adı: Ortalaması alınacak sayısal sütunun adıdır. Bu sütun INTEGER, DECIMAL veya FLOAT gibi sayısal bir veri tipine sahip olmalıdır.
FROM tablo_adı: Verilerin çekileceği tablonun adını belirtir.
WHERE koşul: İsteğe bağlı bir yan tümcedir. Belirtilen koşulları karşılayan satırlar üzerinde ortalama hesaplaması yapılmasını sağlar. Bu olmadan, tüm tablodaki ilgili sütunun ortalaması hesaplanır.
DISTINCT: İsteğe bağlı bir anahtar kelimedir. Eğer kullanılırsa, AVG() fonksiyonu yalnızca belirtilen sütundaki benzersiz değerlerin ortalamasını hesaplar. Tekrar eden değerler hesaplamaya dahil edilmez.
Aşağıdaki örneklerde, bir Urunler tablosunun olduğu varsayılmaktadır. Bu tabloda UrunID (INTEGER), UrunAdi (VARCHAR), Fiyat (DECIMAL) ve StokAdedi (INTEGER) gibi sütunlar bulunmaktadır.
Örnek 1: Tüm Ürünlerin Ortalama Fiyatını Hesaplama
Bu sorgu, Urunler tablosundaki tüm ürünlerin ortalama fiyatını döndürecektir.
SELECT AVG(Fiyat) AS OrtalamaFiyat
FROM Urunler;Örnek 2: Belirli Bir Koşula Göre Ortalama Fiyatı Hesaplama
Bu örnek, fiyatı 50 TL'den yüksek olan ürünlerin ortalama fiyatını bulur.
SELECT AVG(Fiyat) AS YuksekFiyatliOrtalama
FROM Urunler
WHERE Fiyat > 50.00;Örnek 3: Farklı Ürün Kategorilerine Göre Ortalama Fiyatı Hesaplama
Eğer Urunler tablosunda bir Kategori sütunu olsaydı, her kategori için ortalama fiyatı aşağıdaki gibi hesaplayabilirdik. (Bu örnekte Urunler tablosuna Kategori sütununun eklendiği varsayılmıştır.)
SELECT Kategori, AVG(Fiyat) AS KategoriOrtalamaFiyat
FROM Urunler
GROUP BY Kategori;Örnek 4: Benzersiz Stok Adetlerinin Ortalamasını Hesaplama
Bu sorgu, StokAdedi sütunundaki benzersiz değerlerin ortalamasını hesaplar. Eğer aynı stok adedine sahip birden fazla ürün varsa, bu değer yalnızca bir kez hesaba katılır.
SELECT AVG(DISTINCT StokAdedi) AS BenzersizStokOrtalamasi
FROM Urunler;NULL Değerler: AVG() fonksiyonu, hesaplamalarına NULL değerleri dahil etmez. Yani, bir sütunda NULL değerler varsa, bunlar ortalama hesaplamasından otomatik olarak çıkarılır.
Sayısal Olmayan Sütunlar: AVG() fonksiyonu yalnızca sayısal veri tipleriyle çalışır. Sayısal olmayan bir sütun üzerinde kullanılmaya çalışılırsa hata döndürebilir veya beklenmeyen sonuçlar üretebilir.
GROUP BY ile Kullanım: AVG() genellikle GROUP BY yan tümcesiyle birlikte kullanılır. Bu, verileri belirli gruplara ayırarak her grup için ayrı ayrı ortalama hesaplamaları yapılmasına olanak tanır.
DISTINCT Kullanımı: DISTINCT anahtar kelimesi, yalnızca benzersiz değerlerin ortalamasını almak istediğinizde faydalıdır. Ancak, bu kullanımı sorgu performansını etkileyebilir, bu nedenle dikkatli kullanılmalıdır.
Sıfıra Bölme Hatası: Eğer ortalaması alınacak hiçbir satır yoksa (örneğin, WHERE koşulu hiçbir satırı eşleştirmiyorsa), AVG() fonksiyonu bazı veritabanı sistemlerinde NULL döndürebilirken, bazılarında sıfıra bölme hatasına benzer bir durumla karşılaşılabilir. Genellikle NULL döndürmesi beklenen davranıştır.
Python, okunabilirliği ve sadeliği ile bilinen güçlü bir programlama dilidir. Birçok programlama görevinde tekrarlayan işlemler, döngüler aracılığıyla etkin bir şekilde gerçekleştirilir. Python'da, belirli bir dizi (liste, demet, dize, küme, sözlük veya diğer yinelenebilir nesneler) üzerinde yineleme yapmak için for döngüsü kullanılır. Bu makale, Python'daki for döngüsünün temel yapısını, kullanımını ve pratik örneklerini detaylı bir şekilde açıklamaktadır.
Python'da for döngüsünün genel sözdizimi aşağıdaki gibidir:
for eleman in yinelenebilir_nesne:
# Döngü bloğu
# Her yinelemede çalışacak kod buraya yazılır
# 'eleman' değişkeni her adımda yinelenebilir_nesnenin bir sonraki öğesini alır
Yukarıdaki sözdiziminde yer alan her bir bileşenin işlevi şöyledir:
for: Python'da bir döngü başlatmak için kullanılan anahtar kelimedir.
eleman: Her yinelemede, yinelenebilir_nesne'den alınan mevcut öğeyi temsil eden bir değişkendir. Bu değişkenin adı isteğe bağlıdır ve genellikle döngü içinde işlenecek öğenin anlamını yansıtır.
in: eleman değişkeninin hangi yinelenebilir_nesne içinde aranacağını belirtmek için kullanılan bir anahtar kelimedir.
yinelenebilir_nesne: Üzerinde yineleme yapılacak olan bir koleksiyon veya dizidir. Bu, bir list, tuple, string, set, dictionary veya özel olarak yinelenebilir hale getirilmiş herhangi bir nesne olabilir.
: (İki nokta üst üste): for döngüsü başlığının sonunu işaret eder ve döngü bloğunun başladığını belirtir.
Döngü bloğu (girintili kod): for döngüsünün her adımında çalıştırılacak kod satırlarıdır. Python'da kod blokları girintileme ile tanımlanır. Tüm döngü bloğu aynı seviyede girintili olmalıdır.
Aşağıdaki örnekler, for döngüsünün farklı senaryolarda nasıl kullanılabileceğini göstermektedir.
Örnek 1: Liste Öğeleri Üzerinde Yineleme
Bir liste içindeki her bir sayıyı ekrana yazdırma.
sayilar = [1, 2, 3, 4, 5]
for sayi in sayilar:
print(sayi)
Çıktı:
1
2
3
4
5
Örnek 2: Bir Dize Üzerinde Yineleme
Bir dizedeki her karakteri tek tek yazdırma.
kelime = "Python"
for karakter in kelime:
print(karakter)
Çıktı:
P
y
t
h
o
n
Örnek 3: range() Fonksiyonu ile Belirli Sayıda Yineleme
range() fonksiyonu, belirli bir aralıkta sayı dizileri oluşturmak için kullanılır ve for döngüleriyle sıkça tercih edilir.
# 0'dan 4'e kadar (5 dahil değil) sayılar
for i in range(5):
print(i)
Çıktı:
0
1
2
3
4
Örnek 4: Sözlük Öğeleri Üzerinde Yineleme
Bir sözlüğün anahtarları, değerleri veya hem anahtarları hem de değerleri üzerinde yineleme yapılabilir.
ayarlar = {"kullanici": "admin", "dil": "Türkçe", "tema": "koyu"}
print("Sözlük Anahtarları:")
for anahtar in ayarlar: # Varsayılan olarak anahtarları yineler
print(anahtar)
print("\nSözlük Değerleri:")
for deger in ayarlar.values():
print(deger)
print("\nSözlük Öğeleri (Anahtar-Değer çiftleri):")
for anahtar, deger in ayarlar.items():
print(f"{anahtar}: {deger}")
Çıktı:
Sözlük Anahtarları:
kullanici
dil
tema
Sözlük Değerleri:
admin
Türkçe
koyu
Sözlük Öğeleri (Anahtar-Değer çiftleri):
kullanici: admin
dil: Türkçe
tema: koyu
Örnek 5: enumerate() Fonksiyonu ile İndeks ve Değere Erişim
Bazen bir koleksiyonun öğeleri üzerinde yinelerken hem öğenin kendisine hem de indeksine ihtiyaç duyulur. enumerate() fonksiyonu bu durumu kolaylaştırır.
meyveler = ["elma", "muz", "çilek"]
for indeks, meyve in enumerate(meyveler):
print(f"{indeks}: {meyve}")
Çıktı:
0: elma
1: muz
2: çilek
Girintileme Önemlidir: Python'da kod blokları girintileme ile tanımlanır. for döngüsünün altına yazılan tüm kod satırlarının aynı girinti seviyesinde olması gerektiğini unutmayın. Yanlış girintileme IndentationError hatasına yol açacaktır.
Yinelenebilir Nesneler: for döngüsü sadece yinelenebilir (iterable) nesneler üzerinde çalışır. Sayılar veya boolean değerler gibi yinelenebilir olmayan nesneleri doğrudan for döngüsünde kullanamazsınız.
Döngü Kesme (break): Bir döngüyü belirli bir koşul sağlandığında tamamen sonlandırmak için break anahtar kelimesini kullanabilirsiniz.
Döngü Atlatma (continue): Bir döngünün mevcut yinelemesini atlayıp bir sonraki yinelemeye geçmek için continue anahtar kelimesini kullanabilirsiniz.
Performans: Büyük veri kümeleri üzerinde çalışırken, for döngüleri yerine list comprehension veya generator ifadelerini kullanmak performansı artırabilir. Ancak, temel kullanım için for döngüleri oldukça etkilidir.
Nesne yönelimli programlama (OOP) prensipleri, modern yazılım geliştirmede kodun yapısını, okunabilirliğini ve sürdürülebilirliğini sağlamak için kritik öneme sahiptir. PHP, bu prensipleri desteklemek adına arayüzler (interfaces) ve soyut sınıflar (abstract classes) gibi güçlü yapılar sunar. Bu yapılar, sınıflar arasında belirli davranış sözleşmeleri tanımlayarak veya ortak bir temel sağlayarak esnek ve genişletilebilir sistemler oluşturulmasına olanak tanır. Bu makale, PHP'deki arayüzlerin ve soyut sınıfların detaylı kullanımını, sözdizimini ve pratik örneklerini ele alacaktır.
PHP'de arayüzler ve soyut sınıflar, belirli anahtar kelimeler kullanılarak tanımlanır ve diğer sınıflar tarafından uygulanır veya miras alınır. Aşağıda temel sözdizimleri gösterilmektedir.
ozellik = $ozellik;
}
// Soyut metot: Gövdesi yoktur, alt sınıflar tarafından uygulanmalıdır.
abstract public function soyutMetot(): string;
// Somut metot: Gövdesi vardır, alt sınıflar tarafından miras alınır veya geçersiz kılınabilir.
public function somutMetot(): string {
return "Somut metot çalıştı: " . $this->ozellik;
}
}
// Arayüz Uygulayan Sınıf
class SomutSinifA implements ArayuzAdi {
public function metotBir(string $parametre): bool {
// Metot uygulamasını buraya yazın
return true;
}
public function metotIki(): void {
// Metot uygulamasını buraya yazın
}
}
// Soyut Sınıfı Miras Alan Sınıf
class SomutSinifB extends SoyutSinifAdi {
public function soyutMetot(): string {
return "Soyut metot SomutSinifB tarafından uygulandı: " . $this->ozellik;
}
}
?>
Arayüzler ve soyut sınıflar, farklı senaryolar için tasarlanmış olsalar da, her ikisi de soyutlama ve polimorfizm prensiplerini destekler.
Bir arayüz, bir sınıfın sahip olması gereken metotları tanımlayan bir "sözleşme" görevi görür. Arayüzler, bir sınıfın dış dünyaya hangi davranışları sergileyeceğini belirtir, ancak bu davranışların nasıl uygulanacağını belirtmez.
Tanım: Bir arayüz interface anahtar kelimesiyle tanımlanır. İçerisinde yalnızca metot imzaları ve sabitler bulunabilir.
Metotlar: Arayüzdeki tüm metotlar otomatik olarak public ve soyuttur (yani gövdeleri yoktur). Metot imzaları, parametre tiplerini ve dönüş tiplerini (PHP 7.0 ve sonrası) içerebilir.
Özellikler: Arayüzler herhangi bir özellik (member variable) tanımlayamaz.
Sabitler: Arayüzler sabitler tanımlayabilir. Bu sabitlere ArayuzAdi::SABIT_ADI şeklinde erişilebilir.
Uygulama: Bir sınıf, bir arayüzü implements anahtar kelimesiyle uygular. Bir sınıf birden fazla arayüzü uygulayabilir (örneğin: class MyClass implements InterfaceA, InterfaceB).
Zorunluluk: Bir arayüzü uygulayan sınıf, arayüzdeki tüm metotları belirtilen imzalarla (public olarak) uygulamak zorundadır. Aksi takdirde bir fatal hata oluşur.
Soyut sınıflar, bir veya daha fazla soyut metot içerebilen veya içermeyen, doğrudan örneği oluşturulamayan sınıflardır. Genellikle, bir grup ilgili sınıf için ortak bir temel (base class) sağlamak amacıyla kullanılırlar.
Tanım: Bir soyut sınıf abstract class anahtar kelimesiyle tanımlanır.
Örneklenme: Soyut sınıfların doğrudan bir örneği (objesi) oluşturulamaz. Yalnızca alt sınıfları (concrete classes) örneklenebilir.
Metotlar: Soyut sınıflar hem soyut metotlar (abstract public function metotAdi();) hem de somut metotlar (gövdesi olan metotlar) içerebilir. Soyut metotların gövdesi yoktur ve alt sınıflar tarafından uygulanması zorunludur. Somut metotlar ise alt sınıflar tarafından miras alınır ve isteğe bağlı olarak geçersiz kılınabilir.
Erişim Belirleyiciler: Soyut metotlar public veya protected olabilir ancak private olamaz. Alt sınıflar soyut metotları uygularken aynı veya daha az kısıtlayıcı bir erişim belirleyici kullanamazlar (yani protected soyut metot public olarak uygulanabilir ama private olarak uygulanamaz).
Özellikler: Soyut sınıflar özellikler (member variables) tanımlayabilir. Bu özellikler public, protected veya private olabilir.
Kalıtım: Bir sınıf, bir soyut sınıfı extends anahtar kelimesiyle miras alır. PHP tekli kalıtımı desteklediği için bir sınıf yalnızca bir soyut sınıfı miras alabilir.
Zorunluluk: Soyut bir sınıfı miras alan alt sınıf, soyut sınıftaki tüm soyut metotları uygulamak zorundadır. Aksi takdirde, alt sınıfın kendisi de soyut olarak tanımlanmalıdır.
Aşağıdaki örnekler, arayüzlerin ve soyut sınıfların gerçek dünya senaryolarında nasıl kullanılabileceğini göstermektedir.
Farklı loglama mekanizmalarını (dosyaya, veritabanına, konsola) destekleyen bir sistem düşünelim. Tüm loglama sınıflarının aynı log() metoduna sahip olmasını bir arayüz ile sağlayabiliriz.
filePath = $filePath;
}
public function log(string $message): void {
file_put_contents($this->filePath, date('Y-m-d H:i:s') . " - " . $message . PHP_EOL, FILE_APPEND);
echo "Dosyaya loglandı: " . $message . "
";
}
}
class DatabaseLogger implements Logger {
public function log(string $message): void {
// Veritabanına loglama işlemleri burada yapılır
echo "Veritabanına loglandı: " . $message . "
";
}
}
class ConsoleLogger implements Logger {
public function log(string $message): void {
echo "Konsola loglandı: " . $message . "
";
}
}
// Loglama işlemini gerçekleştiren bir fonksiyon
function processLog(Logger $logger, string $message): void {
$logger->log($message);
}
// Kullanım
$fileLogger = new FileLogger('application.log');
$dbLogger = new DatabaseLogger();
$consoleLogger = new ConsoleLogger();
processLog($fileLogger, "Uygulama başlatıldı.");
processLog($dbLogger, "Kullanıcı girişi başarılı.");
processLog($consoleLogger, "Hata oluştu.");
// Çıktı:
// Dosyaya loglandı: Uygulama başlatıldı.
// Veritabanına loglandı: Kullanıcı girişi başarılı.
// Konsola loglandı: Hata oluştu.
?>
Bu örnekte, Logger arayüzü, loglama yeteneğine sahip tüm sınıfların log() metodunu içermesi gerektiğini garanti eder. Bu sayede, processLog() fonksiyonu herhangi bir Logger tipindeki objeyi kabul edebilir, bu da esneklik ve kod tekrarı önleme sağlar.
Bir e-ticaret uygulamasında farklı ödeme geçitleri (Kredi Kartı, PayPal, Havale) olabilir. Bu geçitlerin hepsinin ortak bazı işlevleri (örneğin işlem ücreti hesaplama) ve kendine özgü işlevleri (ödeme onayı) bulunur. Ortak işlevleri soyut bir sınıfta toplayabiliriz.
transactionFeeRate = $rate;
}
// Ortak somut metot
public function calculateFee(float $amount): float {
return $amount * $this->transactionFeeRate;
}
// Soyut metot: Her alt sınıfın kendi ödeme işlemini tanımlaması gerekir
abstract public function processPayment(float $amount): bool;
// Soyut metot: Her alt sınıfın kendi geri ödeme işlemini tanımlaması gerekir
abstract public function refundPayment(string $transactionId): bool;
}
class CreditCardGateway extends PaymentGateway {
public function __construct() {
parent::__construct(0.025); // %2.5 işlem ücreti
}
public function processPayment(float $amount): bool {
echo "Kredi kartı ile " . $amount . " TL ödeme işlemi başlatıldı. Ücret: " . $this->calculateFee($amount) . " TL.
";
// Kredi kartı API'si ile ödeme mantığı
return true;
}
public function refundPayment(string $transactionId): bool {
echo "Kredi kartı işlemi " . $transactionId . " için geri ödeme yapıldı.
";
// Kredi kartı API'si ile geri ödeme mantığı
return true;
}
}
class PayPalGateway extends PaymentGateway {
public function __construct() {
parent::__construct(0.03); // %3 işlem ücreti
}
public function processPayment(float $amount): bool {
echo "PayPal ile " . $amount . " TL ödeme işlemi başlatıldı. Ücret: " . $this->calculateFee($amount) . " TL.
";
// PayPal API'si ile ödeme mantığı
return true;
}
public function refundPayment(string $transactionId): bool {
echo "PayPal işlemi " . $transactionId . " için geri ödeme yapıldı.
";
// PayPal API'si ile geri ödeme mantığı
return true;
}
}
// Kullanım
$creditCard = new CreditCardGateway();
$paypal = new PayPalGateway();
$creditCard->processPayment(100.00);
$paypal->processPayment(250.00);
$creditCard->refundPayment("CC12345");
$paypal->refundPayment("PP67890");
// Çıktı:
// Kredi kartı ile 100 TL ödeme işlemi başlatıldı. Ücret: 2.5 TL.
// PayPal ile 250 TL ödeme işlemi başlatıldı. Ücret: 7.5 TL.
// Kredi kartı işlemi CC12345 için geri ödeme yapıldı.
// PayPal işlemi PP67890 için geri ödeme yapıldı.
?>
Burada PaymentGateway soyut sınıfı, tüm ödeme geçitleri için ortak olan calculateFee() metodunu ve her geçidin kendi içinde uygulaması gereken processPayment() ve refundPayment() soyut metotlarını tanımlar. Bu, kod tekrarını azaltır ve ödeme geçidi eklemeyi standartlaştırır.
Bir soyut sınıfın bir arayüzü uygulaması ve bu soyut sınıfı miras alan somut sınıfların arayüzdeki metotları uygulaması da mümkündür. Bu, hem bir sözleşme sağlamak hem de belirli bir varsayılan uygulama veya ortak davranış seti sunmak için güçlü bir kombinasyondur.
sender = $sender;
}
// Soyut metot: Arayüzden miras alınır ve alt sınıflar tarafından uygulanmalıdır
abstract public function send(string $recipient, string $message): bool;
// Ortak bir somut metot: Tüm bildirim sistemlerinde bulunabilir
public function getSender(): string {
return $this->sender;
}
}
// Somut sınıf: E-posta ile bildirim gönderen bir sistem
class EmailNotifier extends AbstractNotifier {
public function send(string $recipient, string $message): bool {
echo "E-posta gönderiliyor: Kimden: " . $this->getSender() . ", Kime: " . $recipient . ", Mesaj: '" . $message . "'
";
// Gerçek e-posta gönderme mantığı buraya gelir
return true;
}
}
// Somut sınıf: SMS ile bildirim gönderen bir sistem
class SmsNotifier extends AbstractNotifier {
public function send(string $recipient, string $message): bool {
echo "SMS gönderiliyor: Kimden: " . $this->getSender() . ", Kime: " . $recipient . ", Mesaj: '" . $message . "'
";
// Gerçek SMS gönderme mantığı buraya gelir
return true;
}
}
// Kullanım
$emailNotifier = new EmailNotifier("info@example.com");
$smsNotifier = new SmsNotifier("5551234567");
$emailNotifier->send("john.doe@example.com", "Hesabınız başarıyla oluşturuldu.");
$smsNotifier->send("5559876543", "Siparişiniz yola çıktı.");
// Çıktı:
// E-posta gönderiliyor: Kimden: info@example.com, Kime: john.doe@example.com, Mesaj: 'Hesabınız başarıyla oluşturuldu.'
// SMS gönderiliyor: Kimden: 5551234567, Kime: 5559876543, Mesaj: 'Siparişiniz yola çıktı.'
?>
Bu örnekte, Notifier arayüzü tüm bildirim sistemlerinin send() metoduna sahip olmasını sağlayan bir sözleşme sunar. AbstractNotifier soyut sınıfı ise bu arayüzü uygulayarak send() metodunu soyut bırakır, ancak tüm bildirim sistemleri için ortak bir gönderen özelliği ve getSender() metodu sağlar. EmailNotifier ve SmsNotifier sınıfları, AbstractNotifier'ı miras alarak hem Notifier arayüzünün gereksinimlerini yerine getirir hem de ortak getSender() metodunu kullanır.
Amaç Farkı: Arayüzler "ne yapılması gerektiğini" tanımlayan sözleşmelerdir. Soyut sınıflar ise "kim olduğunu" ve "neyin ortak olduğunu" tanımlayan kısmi uygulamalardır.
Çoklu Uygulama vs. Tekli Kalıtım: Bir sınıf birden fazla arayüzü uygulayabilir (implements InterfaceA, InterfaceB), bu PHP'de çoklu kalıtımı simüle etmenin bir yoludur. Ancak bir sınıf yalnızca bir soyut sınıfı miras alabilir (extends AbstractClass).
Metot Erişim Belirleyicileri: Arayüz metotları her zaman public olmak zorundadır. Soyut sınıf metotları ise public veya protected olabilir, ancak private olamaz.
Özellikler (Properties): Arayüzler özellik tanımlayamaz. Soyut sınıflar ise özellik tanımlayabilir ve bu özellikler public, protected veya private olabilir.
Sabitler: Hem arayüzler hem de soyut sınıflar sabitler tanımlayabilir.
Yapıcı Metotlar (Constructors): Soyut sınıflar yapıcı metotlara sahip olabilir. Arayüzler ise PHP 8.1 öncesinde yapıcı metot tanımlayamazdı. PHP 8.1 ve sonrası için arayüzler de yapıcı metot tanımlayabilir, ancak bu metotlar yine soyut olmak zorundadır.
Soyut Metotların Uygulanması: Bir soyut sınıfı miras alan veya bir arayüzü uygulayan somut sınıf, tüm soyut metotları veya arayüz metotlarını uygulamak zorundadır. Aksi takdirde, bu alt sınıfın da soyut olarak tanımlanması gerekir.
Kullanım Seçimi: Eğer sadece bir davranış sözleşmesi tanımlamak ve sınıflar arasında hiçbir ortak kod paylaşımı yoksa arayüz kullanın. Eğer sınıflar arasında ortak kod ve özellikler paylaşılıyorsa ve bu sınıfların aynı "tip" olduğunu belirtmek istiyorsanız soyut sınıf kullanın. Her ikisi de gerektiğinde birlikte kullanılabilir.
JavaScript, web geliştirmenin temel taşlarından biri olmasının yanı sıra, Node.js ile sunucu tarafı uygulamalardan mobil uygulamalara (React Native) ve hatta masaüstü uygulamalarına (Electron) kadar geniş bir alanda kullanılan dinamik ve çok yönlü bir programlama dilidir. Bu kılavuz, JavaScript ile programlama yapmanın temel yapı taşlarını, sözdizimini ve yaygın kullanım senaryolarını adım adım açıklayarak, sağlam bir temel oluşturmanızı hedeflemektedir.
JavaScript kodları, tarayıcılarda veya Node.js gibi çalışma zamanı ortamlarında yorumlanan bir dizi ifade ve deyimden oluşur. Her JavaScript programı, değişken tanımlamaları, operatör kullanımları, kontrol akışı yapıları ve fonksiyon çağrılarının birleşimidir. Temel bir JavaScript programının genel yapısı aşağıdaki gibidir:
// Tek satırlık yorum
/*
* Çok satırlı yorum
*/
// Değişken tanımlamaları
let degiskenAdi = deger;
const sabitDeger = baskaDeger;
// İfadeler ve operatörler
let sonuc = degiskenAdi + 5;
// Kontrol akışı (koşullu ifadeler, döngüler)
if (sonuc > 10) {
// Koşul doğruysa çalışacak kod
} else {
// Koşul yanlışsa çalışacak kod
}
for (let i = 0; i < 5; i++) {
// Döngü içinde çalışacak kod
}
// Fonksiyon tanımlamaları ve çağrıları
function fonksiyonAdi(parametre1, parametre2) {
// Fonksiyonun yapacağı işlemler
return parametre1 + parametre2;
}
let toplam = fonksiyonAdi(10, 20);
Yukarıdaki sözdiziminde yer alan her bir bileşenin ne anlama geldiğini ve nasıl kullanıldığını detaylı olarak inceleyelim:
Değişkenler: JavaScript'te verileri depolamak için değişkenler kullanılır. Değişkenler, var, let veya const anahtar kelimeleriyle tanımlanır.
let: Blok kapsamlı bir değişken tanımlar. Değeri daha sonra değiştirilebilir.
const: Blok kapsamlı, sadece bir kez değer atanabilen sabit bir değişken tanımlar. Atandıktan sonra değeri değiştirilemez.
var: Fonksiyon kapsamlı bir değişken tanımlar. Modern JavaScript'te genellikle let ve const tercih edilir.
Veri Tipleri: JavaScript, farklı türde verileri işleyebilir. Başlıca veri tipleri şunlardır:
Primitive (İlkel) Tipler: string (metin), number (sayı), boolean (mantıksal doğru/yanlış), null (boş değer), undefined (tanımsız), symbol, bigint.
Reference (Referans) Tipler: object (nesneler, diziler, fonksiyonlar).
Operatörler: Değişkenler ve değerler üzerinde işlemler yapmak için kullanılır. Önemli operatör türleri şunlardır:
Aritmetik Operatörler: +, -, *, /, % (modül).
Atama Operatörleri: =, +=, -=, *=, /=.
Karşılaştırma Operatörleri: == (değer eşitliği), === (değer ve tip eşitliği), !=, !==, >, <, >=, <=.
Mantıksal Operatörler: && (VE), || (VEYA), ! (DEĞİL).
Kontrol Akışı: Programın hangi koşullarda hangi kod bloğunu çalıştıracağını belirler.
if...else if...else: Belirli koşullara göre farklı kod bloklarını çalıştırmak için kullanılır.
switch: Tek bir ifadenin birden çok olası değeri için farklı kod blokları tanımlar.
for, while, do...while: Belirli bir koşul karşılanana kadar veya belirli sayıda tekrarlamak için döngü yapıları.
Fonksiyonlar: Belirli bir görevi yerine getiren yeniden kullanılabilir kod bloklarıdır. Parametre alabilir ve bir değer döndürebilirler. function anahtar kelimesiyle veya ok fonksiyonu (arrow function) sözdizimiyle tanımlanabilirler.
Yukarıda açıklanan kavramları pekiştirmek için çeşitli kod örneklerini inceleyelim:
Örnek 1: Değişken Tanımlama ve Aritmetik İşlem
let fiyat = 150;
const KDV_ORANI = 0.18; // Sabit değer
let KDVtutari = fiyat * KDV_ORANI;
let toplamFiyat = fiyat + KDVtutari;
console.log("Ürün Fiyatı:", fiyat); // Çıktı: Ürün Fiyatı: 150
console.log("KDV Tutarı:", KDVtutari); // Çıktı: KDV Tutarı: 27
console.log("Toplam Fiyat:", toplamFiyat); // Çıktı: Toplam Fiyat: 177
Örnek 2: Koşullu İfade (if-else)
let kullaniciYasi = 20;
if (kullaniciYasi >= 18) {
console.log("Ehliyet başvurusunda bulunabilirsiniz.");
} else {
console.log("Ehliyet başvurusu için yaşınız uygun değil.");
}
let puan = 75;
let not;
if (puan >= 90) {
not = "A";
} else if (puan >= 80) {
not = "B";
} else if (puan >= 70) {
not = "C";
} else {
not = "D";
}
console.log("Öğrencinin Notu:", not); // Çıktı: Öğrencinin Notu: C
Örnek 3: Döngü Kullanımı (for)
let meyveler = ["elma", "armut", "muz", "çilek"];
for (let i = 0; i < meyveler.length; i++) {
console.log("Benim favori meyvem: " + meyveler[i]);
}
/* Çıktı:
Benim favori meyvem: elma
Benim favori meyvem: armut
Benim favori meyvem: muz
Benim favori meyvem: çilek
*/
Örnek 4: Fonksiyon Tanımlama ve Çağırma
// İki sayıyı toplayan bir fonksiyon
function topla(sayi1, sayi2) {
return sayi1 + sayi2;
}
let sonuc1 = topla(5, 7);
console.log("5 + 7 =", sonuc1); // Çıktı: 5 + 7 = 12
// İki sayıyı çarpan bir ok fonksiyonu
const carp = (sayi1, sayi2) => {
return sayi1 * sayi2;
};
let sonuc2 = carp(4, 6);
console.log("4 * 6 =", sonuc2); // Çıktı: 4 * 6 = 24
Noktalı Virgül (;) Kullanımı: JavaScript'te ifadelerin sonunda noktalı virgül kullanmak genellikle iyi bir pratiktir, ancak bazı durumlarda JavaScript motoru otomatik olarak ekleyebilir (Automatic Semicolon Insertion - ASI). Yine de belirsizliği önlemek ve kodunuzu daha okunur kılmak için manuel olarak eklenmesi önerilir.
let ve const Tercihi: Modern JavaScript'te değişken tanımlarken her zaman var yerine let veya const kullanın. Bu, kapsam (scoping) sorunlarını azaltır ve kodunuzu daha öngörülebilir hale getirir. Değeri değişmeyecekse const, değişecekse let kullanın.
Tip Zorlaması (Type Coercion): JavaScript, esnek bir dile sahip olduğundan, bazı durumlarda farklı veri tipleri arasında otomatik dönüşümler yapar. Örneğin, "5" + 2 ifadesi "52" sonucunu verirken, "5" - 2 ifadesi 3 sonucunu verir. Bu durum, beklenmedik hatalara yol açabileceği için dikkatli olunmalıdır. Kesin tip karşılaştırmaları için === (üç eşit) operatörünü kullanın.
Yorum Satırları: Kodunuzu açıklamak için yorum satırlarını kullanın. Tek satırlık yorumlar için //, çok satırlık yorumlar için /* ... */ kullanabilirsiniz. Bu, kodunuzun başkaları (ve gelecekteki siz) tarafından daha kolay anlaşılmasını sağlar.
Hata Ayıklama (Debugging): Kodunuzdaki hataları bulmak için console.log() fonksiyonunu sıkça kullanın. Bu, değişkenlerin değerlerini, fonksiyonların çağrılıp çağrılmadığını veya bir kod bloğuna girilip girilmediğini kontrol etmenize yardımcı olur.
SQL veritabanlarında, belirli bir desene uyan metin değerlerini aramak, veri filtreleme işlemlerinin temel bir parçasıdır. LIKE operatörü, bu tür desen tabanlı aramaları gerçekleştirmek için kullanılır. Bu operatör, tam eşleşme yerine kısmi eşleşmeleri veya belirli kalıpları içeren metinleri bulmak gerektiğinde devreye girer ve esnek sorgular oluşturmaya olanak tanır.
LIKE operatörünün genel sözdizimi aşağıdaki gibidir:
SELECT kolon_adi(lar)
FROM tablo_adi
WHERE kolon_adi LIKE desen;LIKE operatörü, WHERE yan tümcesi ile birlikte kullanılarak belirtilen bir sütundaki değerlerin belirli bir desene uyup uymadığını kontrol eder. Bu deseni tanımlamak için iki özel joker karakter (wildcard character) kullanılır:
% (Yüzde İşareti): Sıfır veya daha fazla karakter dizisini temsil eder. Örneğin, 'A%' ile başlayan tüm değerleri, '%A' ile biten tüm değerleri ve '%A%' ile A içeren tüm değerleri bulabilirsiniz.
_ (Alt Çizgi): Tek bir karakteri temsil eder. Örneğin, 'A_C', 'ABC', 'AEC' gibi üç karakterli ve ortasında herhangi bir karakter olan değerleri bulur.
Bu joker karakterler, arama desenini oluşturmak için birleştirilebilir.
Aşağıdaki örnekler, LIKE operatörünün farklı senaryolarda nasıl kullanıldığını göstermektedir. Bu örneklerde, bir Urunler tablosunun UrunAdi sütununda arama yaptığımızı varsayalım.
Örnek 1: Belirli Bir Harf Dizisiyle Başlayan Değerler
'Bilgisayar' kelimesiyle başlayan tüm ürün adlarını bulmak için:
SELECT UrunAdi
FROM Urunler
WHERE UrunAdi LIKE 'Bilgisayar%';Örnek 2: Belirli Bir Harf Dizisiyle Biten Değerler
'Mouse' kelimesiyle biten tüm ürün adlarını bulmak için:
SELECT UrunAdi
FROM Urunler
WHERE UrunAdi LIKE '%Mouse';Örnek 3: Belirli Bir Harf Dizisi İçeren Değerler
Ürün adında 'USB' ifadesi geçen tüm ürünleri bulmak için:
SELECT UrunAdi
FROM Urunler
WHERE UrunAdi LIKE '%USB%';Örnek 4: Belirli Bir Karakter Deseniyle Eşleşen Değerler
İkinci harfi 'a' olan ve toplamda en az üç karakterli ürün adlarını bulmak için:
SELECT UrunAdi
FROM Urunler
WHERE UrunAdi LIKE '_a%';Örnek 5: NOT LIKE Kullanımı
Belirli bir desene uymayan değerleri dışlamak için NOT LIKE operatörü kullanılır. Örneğin, 'Telefon' kelimesiyle başlamayan tüm ürün adlarını bulmak için:
SELECT UrunAdi
FROM Urunler
WHERE UrunAdi NOT LIKE 'Telefon%';Büyük/Küçük Harf Duyarlılığı: LIKE operatörünün büyük/küçük harf duyarlılığı, kullanılan veritabanı sistemine (örneğin, PostgreSQL, MySQL, SQL Server) ve sütunun harmanlama (collation) ayarlarına bağlıdır. Bazı sistemler varsayılan olarak duyarsızken, bazıları duyarlı olabilir veya harmanlama ayarları ile bu durum değiştirilebilir. Büyük/küçük harf duyarlılığından bağımsız arama yapmak için genellikle LOWER() veya UPPER() fonksiyonları ile birlikte kullanılır: WHERE LOWER(kolon_adi) LIKE LOWER('%desen%').
Performans: Özellikle '%' ile başlayan desenler (örneğin, LIKE '%desen') indeks kullanımını zorlaştırabilir ve büyük tablolarda sorgu performansını olumsuz etkileyebilir. Mümkünse, deseni bir harf veya karakter dizisiyle başlatmak (LIKE 'desen%') daha performanslı olabilir.
Kaçış Karakterleri (Escape Characters): Eğer aradığınız desende % veya _ gibi joker karakterler varsa ve bunları literal olarak aramak istiyorsanız, bir kaçış karakteri (escape character) kullanmanız gerekir. Çoğu SQL veritabanı, LIKE '%50\_%' ESCAPE '\' gibi bir sözdizimine izin verir, bu da '50_' ifadesini içeren değerleri arar.
Regular Expressions (Regex): Daha karmaşık desen eşleştirme ihtiyaçları için, birçok veritabanı REGEXP veya RLIKE gibi düzenli ifade operatörlerini destekler. Bu operatörler, LIKE operatörüne göre çok daha güçlü ve esnek desen eşleştirme yetenekleri sunar.
Python'da fonksiyonlar, belirli bir görevi yerine getiren, yeniden kullanılabilir kod bloklarıdır. Bu yapısal elemanlar, kodun modülerliğini artırır, okunabilirliği iyileştirir ve aynı kod bloğunu birden fazla kez yazma ihtiyacını ortadan kaldırarak geliştirme sürecini hızlandırır. Fonksiyonlar, karmaşık problemleri daha küçük, yönetilebilir parçalara ayırmak için temel bir araçtır ve her programlama dilinde olduğu gibi Python'da da etkin kod yazımının vazgeçilmez bir parçasıdır.
Python'da bir fonksiyon tanımlamanın temel sözdizimi aşağıdaki gibidir:
def fonksiyon_adi(parametre1, parametre2=varsayilan_deger):
"""
Bu bir docstring'dir. Fonksiyonun ne iş yaptığını açıklar.
"""
# Fonksiyon gövdesi (işlemlerin yapıldığı yer)
if kosul:
islem1
else:
islem2
return deger
def: Python'da bir fonksiyon tanımlamak için kullanılan anahtar kelimedir. Her fonksiyon tanımı bu kelime ile başlar.
fonksiyon_adi: Fonksiyonunuza verdiğiniz isimdir. Fonksiyon isimleri, işlevlerini yansıtmalı ve snake_case (küçük harflerle ve kelimeler arasına alt çizgi konularak) kuralına uygun olmalıdır. Örneğin: veri_isleme, toplama_yap.
(parametre1, parametre2=varsayilan_deger): Fonksiyonun dışarıdan alacağı giriş değerlerini (argümanları) temsil eden parametre listesidir. Parantezler boş bırakılabilir (parametre almayan fonksiyonlar için), veya virgülle ayrılmış bir ya da daha fazla parametre içerebilir. Parametrelere varsayılan değerler atanabilir; bu durumda, fonksiyon çağrılırken bu parametreler için bir değer sağlanmazsa varsayılan değer kullanılır.
: (İki Nokta Üst Üste): Fonksiyon başlığının sonuna gelir ve fonksiyon gövdesinin başladığını belirtir.
"""Docstring""": Fonksiyonun hemen altında üç tırnak (tek veya çift) içinde yer alan isteğe bağlı bir dizedir. Bu, fonksiyonun ne işe yaradığını, aldığı parametreleri ve döndürdüğü değeri açıklayan bir belgeleme metnidir. Kodun anlaşılırlığını büyük ölçüde artırır ve help() fonksiyonu ile erişilebilir.
# Fonksiyon gövdesi: Fonksiyonun ana mantığını ve çalıştıracağı komutları içeren bloktur. Bu bloktaki tüm satırlar, def anahtar kelimesi ile aynı hizada başlayan satıra göre girintili (genellikle 4 boşluk) olmalıdır. Python'da girintileme, kod bloklarını tanımlamak için kullanılır ve sözdiziminin önemli bir parçasıdır.
return deger: Fonksiyonun çalışmasını sonlandıran ve çağıran yere bir değer döndüren anahtar kelimedir. Bir return ifadesi kullanıldığında, fonksiyonun yürütülmesi durur ve belirtilen değer geri döndürülür. Eğer bir return ifadesi kullanılmazsa veya boş bir return kullanılırsa, Python otomatik olarak None değerini döndürür.
Aşağıdaki örnekler, fonksiyonların Python'da nasıl tanımlandığını ve kullanıldığını göstermektedir.
Örnek 1: Parametre almayan ve değer döndürmeyen basit bir fonksiyon.
def selamla():
"""
Kullanıcıyı selamlayan basit bir fonksiyon.
"""
print("Merhaba, Python dünyasına hoş geldiniz!")
# Fonksiyonu çağırma
selamla()
Örnek 2: Parametre alan ve değer döndüren bir fonksiyon.
def topla(sayi1, sayi2):
"""
İki sayıyı toplayıp sonucu döndüren fonksiyon.
Args:
sayi1 (int/float): Toplanacak birinci sayı.
sayi2 (int/float): Toplanacak ikinci sayı.
Returns:
int/float: İki sayının toplamı.
"""
sonuc = sayi1 + sayi2
return sonuc
# Fonksiyonu çağırma ve döndürülen değeri kullanma
toplam_sonucu = topla(10, 5)
print(f"10 ve 5'in toplamı: {toplam_sonucu}")
farkli_toplam = topla(2.5, 7.3)
print(f"2.5 ve 7.3'ün toplamı: {farkli_toplam}")
Örnek 3: Varsayılan parametre değeri olan bir fonksiyon.
def hesapla_indirim(fiyat, indirim_orani=0.10):
"""
Belirtilen fiyata indirim uygulayarak yeni fiyatı döndüren fonksiyon.
Args:
fiyat (float): Ürünün orijinal fiyatı.
indirim_orani (float, optional): Uygulanacak indirim oranı. Varsayılan %10'dur.
Returns:
float: İndirimli fiyat.
"""
indirim_miktari = fiyat * indirim_orani
indirimli_fiyat = fiyat - indirim_miktari
return indirimli_fiyat
# Fonksiyonu varsayılan indirim oranıyla çağırma
urun_fiyati_1 = 100
yeni_fiyat_1 = hesapla_indirim(urun_fiyati_1)
print(f"100 TL'lik ürünün %10 indirimli fiyatı: {yeni_fiyat_1}")
# Fonksiyonu özel bir indirim oranıyla çağırma
urun_fiyati_2 = 250
yeni_fiyat_2 = hesapla_indirim(urun_fiyati_2, 0.25) # %25 indirim
print(f"250 TL'lik ürünün %25 indirimli fiyatı: {yeni_fiyat_2}")
Girintileme (Indentation): Python'da kod blokları (fonksiyon gövdeleri, döngüler, koşullu ifadeler) girintileme ile tanımlanır. Yanlış girintileme IndentationError hatasına yol açar.
return Anahtar Kelimesi: Bir fonksiyonun bir değer döndürmesini sağlar. Eğer bir fonksiyon return ifadesi içermiyorsa, otomatik olarak None döndürür. print() fonksiyonu ekrana çıktı verirken, return bir değeri fonksiyonun çağrıldığı yere geri verir.
Değişken Kapsamı (Scope): Fonksiyon içinde tanımlanan değişkenler yereldir ve yalnızca o fonksiyon içinde erişilebilirler. Fonksiyon dışında tanımlanan değişkenler ise globaldir ve fonksiyon içinde de erişilebilirler (ancak global anahtar kelimesi kullanılmadan doğrudan değiştirilemezler).
Fonksiyon İsimlendirme Kuralları: Fonksiyon isimleri genellikle küçük harflerle ve kelimeler arasına alt çizgi konularak yazılır (snake_case). Fonksiyonun amacını açıkça belirtmelidir.
Docstring Kullanımı: Her fonksiyon için açıklayıcı bir docstring yazmak iyi bir programlama pratiğidir. Bu, kodunuzu başkaları (veya gelecekteki siz) için daha anlaşılır hale getirir. help(fonksiyon_adi) komutu ile bu belgelere erişebilirsiniz.
Fonksiyon Çağırma: Bir fonksiyonu çalıştırmak için adını ve ardından parantezleri () kullanmanız gerekir (örneğin, selamla()). Parantezler olmadan sadece fonksiyon adını yazmak, fonksiyonun kendisine bir referans verir, onu çalıştırmaz.
PHP 8 ile tanıtılan öznitelikler (attributes), kodunuza yapısal, meta verisel bilgiler eklemenin modern ve deklaratif bir yolunu sunar. Bu özellik, docblock yorumlarının sunduğu sınırlı yeteneklerin ötesine geçerek, sınıflara, yöntemlere, özelliklere, fonksiyonlara, sabitlere ve parametrelere doğrudan programatik meta veriler eklemenize olanak tanır. PHP çekirdeği tarafından sunulan ön tanımlı öznitelikler, geliştiricilere sıkça karşılaşılan senaryolarda kodlarını daha net, güvenli ve yönetilebilir hale getirme imkanı sağlar. Bu makale, PHP'de ön tanımlı özniteliklerin temel kullanımını ve pratik uygulamalarını detaylandıracaktır.
Ön tanımlı öznitelikler, hedeflenen kod öğesinin hemen üzerine, #[ ile başlayıp ] ile biten bir yapı içinde yerleştirilir. Her öznitelik, bir sınıf gibi davranır ve isteğe bağlı olarak parametreler alabilir. Birden fazla öznitelik aynı öğeye uygulanabilir ve bunlar virgül ile ayrılarak aynı #[...] bloğunda veya ayrı bloklarda belirtilebilir.
Genel sözdizimi aşağıdaki gibidir:
Sözdiziminde yer alan ana bileşenler ve anlamları şunlardır:
#[ ve ]: Öznitelik bloğunu tanımlayan sınırlayıcılardır. Tüm öznitelikler bu işaretler arasına yerleştirilmelidir.
AttributeAdi: Uygulanacak özniteliğin adıdır. Bu isim, genellikle PHP çekirdeği veya kütüphaneler tarafından sağlanan ön tanımlı bir öznitelik sınıfının adıdır. Örneğin, #[Deprecated] veya #[Override].
(parametre1: deger1, parametre2: deger2): Bazı öznitelikler, davranışlarını özelleştirmek için parametreler alabilir. Bu parametreler, öznitelik sınıfının kurucusuna (constructor) geçirilen argümanlardır. Parametreler adlandırılmış argümanlar olarak veya konumlarına göre verilebilir. Ön tanımlı özniteliklerde genellikle adlandırılmış argümanlar tercih edilir.
Hedef Konum: Öznitelikler bir sınıfın, bir sınıf özelliğinin (property), bir sınıf metodunun, bir fonksiyonun, bir sınıf sabitinin veya bir metodun/fonksiyonun parametresinin hemen üzerine yerleştirilmelidir.
PHP'nin çekirdeği tarafından sunulan bazı önemli ön tanımlı öznitelikler şunlardır:
#[AllowDynamicProperties]: PHP 8.2'den itibaren dinamik özelliklerin bildirilmemiş sınıflarda kullanılması önerilmez ve ileride hata fırlatabilir. Bu öznitelik, bir sınıfa dinamik özellikler eklenmesine izin verildiğini açıkça belirtir ve bir uyarının (DeprecationWarning) önüne geçer.
#[Override]: PHP 8.3 ile tanıtılan bu öznitelik, bir metodun üst sınıftaki veya uyguladığı arayüzdeki bir metodu geçersiz kıldığını (override ettiğini) açıkça işaretler. Eğer üst sınıfta veya arayüzde böyle bir metod yoksa, çalışma zamanında bir hata fırlatılır. Bu, yazım hatalarını veya refactoring sonrası oluşabilecek hataları engellemeye yardımcı olur.
#[Deprecated]: Bu öznitelik, bir kod öğesinin (sınıf, metot, özellik vb.) kullanımının artık önerilmediğini ve gelecekte kaldırılabileceğini belirtir. Bu, geliştiricilere eski API'leri kullanmaktan kaçınmaları için bir uyarı sağlar.
Örnek 1: #[AllowDynamicProperties] Kullanımı
Bu örnek, bir sınıfa dinamik özellikler eklenmesine izin vermek için #[AllowDynamicProperties] özniteliğinin nasıl kullanılacağını göstermektedir. PHP 8.2 ve sonraki sürümlerde, bu öznitelik olmadan dinamik özellikler kullanıldığında bir öneri (deprecate) uyarısı alırsınız.
$value) {
$this->$key = $value; // Dinamik özellik ataması
}
}
public function getAyari(string $key)
{
return $this->$key ?? null;
}
}
$ayarlar = new Ayarlar(['veritabani' => 'mysql', 'host' => 'localhost']);
echo $ayarlar->getAyari('veritabani'); // Çıktı: mysql
// Dinamik olarak yeni bir özellik eklemek
$ayarlar->cache = true;
echo "
";
echo "Önbellek aktif mi? " . ($ayarlar->cache ? "Evet" : "Hayır");
Yukarıdaki kodda, Ayarlar sınıfı #[AllowDynamicProperties] ile işaretlendiği için, constructor içinde döngü ile veya sonradan dışarıdan dinamik özellikler eklenmesi herhangi bir uyarıya neden olmaz.
Örnek 2: #[Override] Kullanımı
Bu örnek, bir alt sınıfın üst sınıftaki bir metodu doğru bir şekilde geçersiz kıldığını doğrulamak için #[Override] özniteliğinin nasıl kullanılacağını göstermektedir.
ad = $ad;
$this->fiyat = $fiyat;
}
#[Override]
public function getFiyat(): float
{
return $this->fiyat;
}
#[Override]
public function getAd(): string
{
return $this->ad;
}
// Eğer burada yanlışlıkla `getFiyat` yerine `getFiyatX` yazsaydık
// ve #[Override] kullansaydık, PHP çalışma zamanında hata verirdi.
// #[Override]
// public function getFiyatX(): float
// {
// return $this->fiyat;
// }
}
$kitap = new Kitap("PHP Başlangıç Rehberi", 49.99);
echo "Ürün Adı: " . $kitap->getAd() . "
";
echo "Fiyat: " . $kitap->getFiyat();
Yukarıdaki örnekte, Kitap sınıfındaki getFiyat() ve getAd() metotları #[Override] ile işaretlenmiştir. Bu, bu metotların TemelUrun sınıfındaki karşılık gelen metotları geçersiz kıldığını açıkça belirtir. Eğer TemelUrun sınıfında böyle bir metot olmasaydı veya yazım hatası yapılsaydı, PHP bir hata fırlatırdı.
Örnek 3: #[Deprecated] Kullanımı
Bu örnek, bir metodun artık kullanılmaması gerektiğini belirtmek için #[Deprecated] özniteliğinin nasıl kullanılacağını gösterir.
eskiIslem() . "
"; // Bu satır bir "Deprecated" uyarısı verir
echo $obj->yeniIslem();
eskiIslem() metodunu çağırdığınızda, PHP bir "Deprecated" uyarısı verir. Bu uyarı, geliştiricilere bu metodun kullanımından kaçınmaları ve yerine yeniIslem() metodunu kullanmaları gerektiğini bildirir. reason parametresi, uyarının içeriğini özelleştirmek için kullanılır.
Versiyon Uyumluluğu: Öznitelikler PHP 8.0 ve sonraki sürümlerde mevcuttur. #[Override] ise PHP 8.3 ile eklenmiştir. Kullanacağınız özniteliklerin PHP versiyonunuza uygun olduğundan emin olun.
Okunabilirlik ve Bakım: Öznitelikler, kodun amacını ve davranışını daha açık bir şekilde ifade ederek okunabilirliği artırır ve gelecekteki bakımı kolaylaştırır.
Hata Yakalama: #[Override] gibi öznitelikler, derleme zamanında (veya PHP'nin çalışma zamanı öncesi kontrolünde) hataları yakalayarak geliştirme sürecinde potansiyel sorunları erkenden tespit etmenizi sağlar.
Performans Etkisi: Özniteliklerin doğrudan çalışma zamanı performansına önemli bir etkisi yoktur. Genellikle yansıma (reflection) API'leri aracılığıyla okunur ve işlenirler.
Kendi Özniteliklerinizi Tanımlama: PHP, ön tanımlı özniteliklerin yanı sıra kendi özel özniteliklerinizi tanımlamanıza da olanak tanır. Bu, framework'ler ve kütüphaneler için güçlü bir meta programlama aracıdır.
HTML (HyperText Markup Language), web sayfalarının iskeletini oluşturan temel işaretleme dilidir. Bu yapının içinde, elementlere belirli özellikler atamak ve onları gruplandırmak için class niteliği kritik bir rol oynar. class niteliği, bir veya daha fazla HTML elementine stil vermek, JavaScript ile manipüle etmek veya belirli elementleri mantıksal olarak gruplandırmak amacıyla kullanılır. Bu makalede, class niteliğinin temel sözdizimi, detaylı açıklaması ve pratik kullanım örnekleri adım adım incelenecektir.
class niteliği, neredeyse tüm HTML elementlerinde kullanılabilir ve bir elemente bir veya daha fazla sınıf adı atamak için kullanılır. Genel sözdizimi aşağıdaki gibidir:
İçerik Yukarıdaki sözdiziminde yer alan her bir bileşen, class niteliğinin işlevselliğini anlamak için önemlidir:
Sınıf adları, büyük/küçük harf duyarlıdır ve genellikle bir harfle başlamalıdır. Rakamlar, kısa çizgiler ( Aşağıdaki örnekler, Örnek 1: CSS ile Stil Uygulama Bu paragraf kırmızı renkte olacaktır. Bu paragraf mavi renkte olacaktır. Örnek 2: Birden Fazla Sınıf Kullanımı Bu bir uyarı mesajıdır ve orta boyutta gösterilecektir. Örnek 3: JavaScript ile Etkileşim Bu kutucuk JavaScript ile kontrol ediliyor. Büyük/Küçük Harf Duyarlılığı: Sınıf adları büyük/küçük harf duyarlıdır. Örneğin, Anlamlı Adlandırma: Sınıf adlarını, elementin görünümünden ziyade işlevini veya içeriğini yansıtacak şekilde seçmeye çalışın (örn. Boşlukla Ayırma: Bir elemente birden fazla sınıf atamak için sınıf adlarını boşluk karakteriyle ayırın (örn. ID ile Farkı: Performans: Çok fazla sınıf kullanmak veya çok karmaşık CSS seçiciler oluşturmak, özellikle büyük projelerde performans sorunlarına yol açabilir. Temiz ve optimize edilmiş CSS kuralları kullanmaya özen gösterin., ,
, gibi herhangi bir HTML elementini temsil eder. Neredeyse tüm görsel HTML elementleri bu niteliği destekler.
class: Bu, HTML'de önceden tanımlanmış bir niteliktir (attribute). Bir elemente bir veya daha fazla sınıf atamak için kullanılır."sınıf_adı_1 sınıf_adı_2 ...": Bu, elemente atanan sınıf adlarını içeren bir değerdir. Bir elemente birden fazla sınıf atamak mümkündür. Her sınıf adı, boşluk karakteri ile ayrılmalıdır. Örneğin, "menu-item aktif" değeri, elemente hem menu-item hem de aktif sınıflarını atar.
-) ve alt çizgiler (_) içerebilirler. Sınıf adlarının anlamlı ve açıklayıcı olması, kodun okunabilirliğini ve sürdürülebilirliğini artırır.
Pratik Kullanım Örnekleri
class niteliğinin farklı kullanım senaryolarını göstermektedir:
Bu örnekte, iki farklı etiketine farklı sınıflar atanmış ve bu sınıflara CSS aracılığıyla farklı stiller uygulanmıştır. Bu, aynı türdeki elementleri farklı görsel özelliklerle sunmak için yaygın bir yöntemdir.
Bir elemente birden fazla sınıf atayarak, o elementin hem uyarı hem de orta-boyut sınıflarının tanımladığı stilleri alması sağlanır. Bu, CSS kurallarını daha modüler hale getirmeye yardımcı olur.
.uyarı {
border: 1px solid orange;
background-color: #fff3cd;
padding: 10px;
}
.orta-boyut {
font-size: 1.2em;
}
JavaScript, class niteliğini kullanarak belirli elementleri seçebilir ve üzerlerinde dinamik işlemler yapabilir. Aşağıdaki örnekte, gizle-goster sınıfına sahip bir butona tıklandığında, kutucuk sınıfına sahip bir elementinin görünürlüğü değiştirilebilir.
document.querySelector('.gizle-goster').addEventListener('click', function() {
document.querySelector('.kutucuk').classList.toggle('gizli');
});
// style.css (Örnek)
.gizli {
display: none;
}Önemli Notlar
.myClass ve .myclass CSS'te farklı olarak ele alınır..error-message yerine .red-text).class="btn btn-primary").id niteliği bir sayfada yalnızca bir kez kullanılabilirken, class niteliği birden çok elementte tekrar tekrar kullanılabilir. id daha spesifik bir element seçimi için, class ise grup seçimi için idealdir.
9
0
CSS'de max-width özelliği, bir elemanın genişliğinin belirli bir değeri asla aşmamasını sağlamak için kullanılır. Bu özellik, özellikle duyarlı web tasarımlarında, içeriğin farklı ekran boyutlarına uyum sağlaması ve taşma sorunlarını önlemesi açısından kritik bir rol oynar. Bir elemanın doğal genişliği ne olursa olsun, max-width tanımlanan değeri bir üst sınır olarak kabul eder ve elemanın genişliğinin bu sınırı geçmesine izin vermez. Bu sayede, elemanlar mevcut alanlarına dinamik olarak uyum sağlayabilirken, aşırı genişlemesi engellenir.
max-width özelliğinin temel sözdizimi aşağıdaki gibidir:
selector {
max-width: value;
}Yukarıdaki sözdiziminde yer alan bileşenler ve value için kullanılabilecek değerler aşağıda açıklanmıştır:
selector: Bu, CSS kuralının uygulanacağı HTML elemanını veya eleman grubunu hedefleyen bir CSS seçicisidir. Örneğin, .container, img veya #main-content olabilir.
max-width: Uygulanacak CSS özelliğidir.
value: Elemanın genişliğinin aşamayacağı maksimum değeri belirler. Aşağıdaki değer tiplerini alabilir:
length: Piksel (px), yüzde (%), em, rem, vw (viewport width) gibi mutlak veya göreceli uzunluk birimleri kullanılabilir. Örneğin, 600px, 80%, 50em.
none: Bu, max-width özelliğinin varsayılan değeridir. Elemanın maksimum genişlik sınırı yoktur; genişliği doğal içeriğine veya tanımlanmış width özelliğine göre belirlenir.
initial: Özelliği, tarayıcının varsayılan değerine ayarlar (genellikle none).
inherit: Elemanın max-width değerini doğrudan ebeveyn elemanından miras almasını sağlar.
Aşağıdaki örnekler, max-width özelliğinin farklı senaryolarda nasıl kullanılabileceğini göstermektedir.
Bu örnek, bir görselin kapsayıcısının genişliğini aşmamasını ve böylece duyarlı bir şekilde boyutlanmasını sağlar.
/* CSS Kodu */
.image-container {
width: 100%; /* Kapsayıcı tam genişlikte */
max-width: 800px; /* Kapsayıcının maksimum genişliği */
margin: 0 auto; /* Ortalamak için */
}
.image-container img {
max-width: 100%; /* Resim kapsayıcısının genişliğini aşmaz */
height: auto; /* Oranları korur */
display: block; /* Alt boşluğu kaldırmak için */
}Yukarıdaki CSS, Bir web sayfasının ana içerik alanının çok genişlemesini engelleyerek okunabilirliği artırmak için kullanılır. Bu, sayfanın ana içeriğidir. Geniş ekranlarda bile belirli bir genişliği aşmayarak okunabilirliği artırır. ... diğer içerikler ... Bu örnekte, Geniş form alanlarının küçük ekranlarda taşmasını önlerken, büyük ekranlarda da aşırı genişlemesini engeller. Burada, metin giriş alanları ve .image-container sınıfına sahip bir elemanının maksimum 800px genişliğe sahip olmasını sağlar. İçindeki 800px'ten daha geniş olmamasını garanti eder.
Örnek 2: İçerik Kapsayıcısını Sınırlama
/* CSS Kodu */
.main-content {
width: 90%; /* Kapsayıcı %90 genişlikte */
max-width: 1200px; /* Maksimum 1200 piksel genişlik */
margin: 0 auto; /* Ortalamak için */
padding: 20px;
background-color: #f0f0f0;
}.main-content sınıfına sahip eleman, ekran genişliğinin %90'ını kaplar, ancak asla 1200px'i aşmaz. Bu, içeriğin geniş ekranlarda bile çok yayılmamasını sağlayarak kullanıcı için daha rahat bir okuma deneyimi sunar.
Örnek 3: Form Elemanları İçin Kullanım
/* CSS Kodu */
input[type="text"],
textarea {
width: 100%; /* Eleman kapsayıcısının genişliğini doldurur */
max-width: 400px; /* Maksimum 400 piksel genişlik */
padding: 8px;
margin-bottom: 10px;
border: 1px solid #ccc;
box-sizing: border-box; /* Padding ve border'ı genişliğe dahil eder */
}